Текстот е објавен на 22 октомври, 2016 година во неделникот Фокус во бројот 1098

Јадранка КОСТОВА

„И кога би имал уште еден живот, сѐ би направил исто, но согласно законот. Премногу доцна сфатив дека со малку здрав разум можно е да се исперат и незаконски стекнатите милион долари“.

Лаки Лучијано, мафиозо

И најмоќниот шеф на мафијата, некои работи доцна ќе ги сфати. А како да пере пари „согласно законот“, би можел да учи од нашата Фамилија. Ете, во 1925 г. Лучијано „заработувал“ над 12 милиони долари годишно, ама голем дел давал за поткуп на судии, политичари и на полицијата. Да имаше „уште еден живот“, гарант ќе се инфилтрираше во некоја партија, а преку неа ќе ја зграпчеше власта. И наместо да троши од „заработеното“ за поткуп, како премиер ќе ги држеше на јаженце. И да затреба троа паричка за „мито и лазо“, не ќе брцаше во свој џеб, туку ќе подмачкуваше со народните пари. И сѐ „согласно законот“. Ако не го бива законот, ќе се усогласи… согласно желбите на Капо, ќе биде согласно законот.

Зошто сега „Миле ми текна“ за мафијата? Затоа што многумина критичари на режимот ја идентификуваат врхушката на ДПМНЕ со мафијата. А што повеќе ја проучував мафијата, толку повеќе ги наоѓав спојките со нашите мафиози. Мафијата настанала во 19 век, кога во еден запис фино се идентификувани како „секта лопови“ – која нема страв од јавноста и државата „затоа што веруваат дека лесно ќе ги избегнат казните“. Исто како и нашава „патриотска“ секта.  Знаат дека судиите од тефтерчето на Горде и „куртоните“ во медиумите ќе ја забошотат секоја нивна свињарија.

Втората спојка на мафијата со нашата Фамилија е во две „доблести“ – одмаздата (vendetta) и кодексот за молкот (omerta). За одмаздничките проекти на груевци кон тие што им стапнале на жуљ, роман во три тома може да се напише. Не мораа како старите мафијаши да ги убиваат, како власт имаа широка лепеза на алатки- местенки за „мито“, како за лидерот на лекарскиот синдикат, измишљотка-процес како „дилер на дрога“ за лидерот на млекарите, брат Љубе си го работеа како бавча…Зошто да потплаќаш полицајци и судии како мафијата порано, кога можеш да раководиш со полицијата и да „Остваруваш“!?

И да дојдам до мојата конкретна инспирација за овие размисли. Заплашувањето на сведоците било правило за мафијата. Никој не смеел да пропее, затоа што проблемите треба да се решаваат „внатре во фамилијата“. И мнозинството „тутурутки“, официјално именувани како пратеници во Собранието, не дозволија СЈО да може да има заштитени сведоци под свој надзор. Тие поддржуваат Фамилијата да си се справи со нив, на свој начин!

И да дојдам до мојата конкретна инспирација за овие размисли. Заплашувањето на сведоците било правило за мафијата. Никој не смеел да пропее, затоа што проблемите треба да се решаваат „внатре во фамилијата“. И мнозинството „тутурутки“, официјално именувани како пратеници во Собранието, не дозволија СЈО да може да има заштитени сведоци под свој надзор. Тие поддржуваат Фамилијата да си се справи со нив, на свој начин!

И покрај ваквиот мафијашки третман на сведоците, Фамилијата можеше и лагодно да ја уништува опремата битна за прислушувањето (случај „Тврдина“), да уништуваат материјални докази, за што веќе има и обвинителен предлог. Останува уште да нѐ уништат сите нас кои во ова гледаме злосторничка акција за уништување на нивните мафијашки сведоштва. Лаки Лучијано би им ставил „лајк“.

И сега кога тимот на Катица е со судски налог во УБК, да се заплени материјал што ќе помогне во расветлување на прислушувањето, типови како Чавков и Андонов ја опструираат правдата. Не знам кај им оди умот ако го имаат, ама „Миле ми текна“ дека најважен фактор во психологијата на типичниот мафијаш е неговото убедување дека „не прави никакво зло сѐ додека се придржува на кодексот на омертата, било да краде, пљачка или убива, тој, пред себе и во очите на своите соработници, е чесен човек“.

Кога во јануари 1992 г. италијанскиот Врховен суд ја шокираше сицилијанската мафија, ги потврди казните за 342 мафијаши, следуваше одмаздата. Убиен е главниот нивен непријател, истражителот Фалконе. Осудените согласно мафијашките им кодекси ја демонстрирале својата моќ, дека и натаму „никој ништо не им може“. Да, така мафијашки ми звучат и восклиците на груевци „никој ништо не ти може, Никола“. И, така е. Со инсталациите ти во МВР, Кривичниот и Уставниот суд, никој ништо не ти може Никола. Засега!!!

И сега, кога собранието е распуштено, а СЈО е во погон, да нагаѓаме што би можеле да „остварат“ мафијашките умови. Со оглед на фактот дека аболицијата на Иванов дојде по првиот ефективен притвор, за шефот на Петтата управа од сал пет дена, доколку СЈО успее во наредниве недели нешто „повеќе“, тогаш Уставниот суд мислам дека ќе го поништи СЈО како неуставно. И тогаш слугите на мафиозиве да го приграбат материјалот од бомбите сосе сите загрозени сведоци „согласно законот“… на МАФИЈАТА!

Ќе ја следиме последната битка со мафијата и нивните подопашници!?

Ова интервју е објавена на 02.04.2016 година, во неделникот Фокус во бројот 1.069

Разговарала
Јадранка КОСТОВА

ФОКУС: Не е лесно да те тужи владејачката партија, со цел да ви ја одземе фирмата, особено кога генералниот секретар е и министер за внатрешни. Како изгледаа овие судски сеанси?

БЕЖОВСКИ: Особено беше тешко да се живее и работи со тужба од страна на владејачката партија, тоа го почувствував особено по победата на парламентарните избор во 2008 година. Тогаш почнаа да го остваруваат проектот за максимална контрола на сите пори на општеството особено судството како една од трите власти. Контролата и влијанието на извршната власт врз судството беше практиката и порано, но по 2008 г. се работеше за проширена и надградена партизација. По изборите во 2011 г., нивната забеганост кулминираше. Притисокот и одмаздничките акции ги доживеавме и видовме сите. Политичките противници беа апсени, фирми се затвораа и преземаа, уништени беа фамилии… се внесе дополнителна доза страв кај народот.

ЈАНКУЛОСКА ГЛУМЕШЕ НЕВИНА ДУШИЧКА

ФОКУС: Се водеа повеќе судски процеси против вашата фирма, и од ДПМНЕ и од фирми блиски на ДПМНЕ, за кои тврдевте дека основна цел е да ви ја згаснат фирмата. Потоа, нели, имотот оди на контото на ДПМНЕ. И сите ли тие процеси беа „сечени, лепени и монтирани“?

БЕЖОВСКИ: Можам да ви предочам еден феномен. Постапките за кои беше заинтересирана фамилијата се одвиваа со филмска брзина. Судиите ми вршеа притисок да бидат преиначени тужбените барања на рочиште, спротивно на Законот за парнична постапка во тоа време, кој подоцна го изменија за да можат да ги добијат судските процеси.

ФОКУС: А тоа можат со леснотија да го сторат, затоа што имаат горди послушници во парламентот. Ама, ете, сѐ да биде „согласно законот“.

БЕЖОВСКИ: Да, тоа им е редовна практика. Потписниците на мениците за верност редовно дигаат два прста за секакви законски измени, кои, по правило, одат во прилог на личните интереси на врхушката. Еве, таков е и последниот пример со предлогот за измени на ЗКП. Кога тие се соочија со кривично гонење, веднаш му најдоа мана на законот со европско знаменце за кривична постапка.

ФОКУС: Изјавивте дека од крајот на ноември 2007 г. сте добивале закани по живот, за да се откажете од уделот во фирмата. Тоа кулминирало со физички напад врз Вас на 20 февруари 2008 година. Случајот сте го пријавиле, имате и белешка, но изостанала натамошна постапка. Од партиската полицијата што ја раководеа Јанкулоска и Мијалков, обајцата од партијата што ве тужи за имотот, очекувавте правда?!

БЕЖОВСКИ: Согласно Уставот и законите, како што милуваше да говори бившата министерка, тоа е адресата каде што мора да се пријават заканите и нападите. Имав неколку средби на таа тема и со неа, но глумеше невина душичка, како и секогаш. Бомбите ја „разголија“ нејзината дволичност. Во секој случај, ме заплашуваа и физички ме напаѓаа, а полицијата беше глува. Обичните полицајци дигаа раменици.

ФОКУС: Кога разговаравме во 2009 година, рековте дека во декември 2007-та сте имале обид за договор со дел од највисокото раководство на ДПМНЕ. Сте им понудиле да најдат човек на кој ќе му го подарите уделот во фирмата. Но, не прифатиле, со образложение дека тоа медиумски лошо ќе се одрази на партијата. Но, очигледно дека серијалот текстови во „Фокус“ не се одразил врз имиџот на партијата? Или, можеби таквите и слични истражувања и анализи, беа повод за замолчување на „Фокус“ преку тужби за клевета, а кон вас со заканите?

БЕЖОВСКИ: Очигледно, а тоа го слушнавме и во бомбите, сите сме жртви на тортурата од главните протагонисти на груевизмот. Методите за справување со неистомислениците и политичките противници се различни, но целта е иста – да нѐ сотрат.

ПОД ПРИТИСОК СЕ ОТКАЖАВ ОД ФИРМАТА

ФОКУС: По првиот текст за вашиот судски спор со ДПМНЕ, рековте дека сте имале средба со премиерот Груевски. Сте му се жалеле за притисоците и заканите, а тој ви ветил дека ќе прекинат, и дека не смее да има вакви работи. И, прекинаа ли?

БЕЖОВСКИ: Физичките закани кон мене тогаш прекинаа, но дел од заслугата оди на контото на американската амбасада во Скопје. Но, тогаш притисоците добија пософистицирана форма во судот и низ институциите. Опструкции доживував на секој чекор каде што имаа инсталирано партиски војници, кои правеа различни сценарија. Како на пример, гаснење струја на објектите во фирмата без причина, погрешна пресметка на данок на имот со баснословно високи суми за објекти што не се во сопственост на фирмата, притисок врз закупците да не плаќаат закупнина или да ги напуштат просториите на фирмата и разни други нехумани ѓаволштини, како експлозија на гранати пред фирмата, лоцирана блиску до Владата, што одеше на насловната на „Фокус“.

Во 2012 година веќе размислував да се отселам за САД, но немав поддршка од мојата, сега веќе поранешна, сопруга. Кон крајот на 2012 година морав да се откажам од уделот во фирмата под енормниот притисок од страна на главните протагонисти во „бомби“, кои експлодираа цели три години подоцна, на почетокот на 2015 година.

ФОКУС: Јавно прашавте тогаш дали Стејт департментот добива погрешни информации од амбасадата во Скопје. Со оглед на фактот дека имате и американско државјанство, реагиравте ли и на друг начин?

БЕЖОВСКИ: Во тоа време ме зачудуваше однесувањето на американскиот амбасадор г-дин Филип Рикер, кој иако добро знаеше за сѐ што се случува во Македонија, дека се кршат човековите права и дека се води национал-социјалистичка економија, односно таа се партизира, сепак зборуваше за напредок во судството и за примена на иновации во бизнисот. Игнорантен беше дека во Македонија фрапантно лесно се крши правото на слобода на говор и правото на приватна сопственост. Пример за ова што го тврдев се преземените фирми, нападите врз новинарите, неразјаснетата смрт на Никола Младенов, но и донесувањето чудни закони со одредби за конфискување имот, практика што е карактеристична за тоталитарни земји. По таа моја изјава за „Фокус“, имав неформална средба со г-дин Рикер, кој ме посоветува дека „материјални добра се стекнуваат, и дека е побитна мојата физичка безбедност, за која се заложи и амбасадата.

ФОКУС: Но, нема последици за тие што ја хранат централата со погрешни информации!? И зошто постапувале така? Намерно ли ги извртувале информациите за состојбата на теренот?

БЕЖОВСКИ: На прашањето дали Стејт департментот добива погрешни информации, врз основа на кои донесува погрешни одлуки за толерирањето на ваквото деградирање на демократијата од страна на нашата влада, мислам дека добивме одговор подоцна кога г-дин Рикер беше деградиран од заменик на заменикот државен секретар во конзул, во Милано.

ГРУЕВСКИ ЈА ИЗГУБИ АМЕРИКАНСКАТА ПОДДРШКА

ФОКУС: Да ве потсетам, Викиликс пред изборите во 2011 г., објави допис на амбасадорот Рикер до централата во кој доста критички се говори за состојбите во судството, за корумпираните Јанакиески и Мијалков, за спектакуларните апсења, за замолчување на противниците… Како го објаснувате тоа, бидејќи сметате дека погрешно го информирал официјален Вашингтон?

БЕЖОВСКИ: Да, Викиликс го објави тоа подоцна, во 2011 година, но останува нејасно зошто толку долго беше толериран Груевски. Во јавноста доминираше впечатокот дека Стејт департментот е погрешно информиран. Всушност, пресвртниот момент во американската политика, врз основа на сознанијата што ги имале, се случи со настапот и говорот на Викторија Нуланд на самитот во Дубровник во 2014 година. Кога јасно порача дека е неопходно расчистување со клептократите што ги уништуваат нашите демократии од Балтикот до Балканот. Според мое мислење, Груевски дефинитивно ја губи американската поддршка со крвавиот настан во Диво Насеље.

ФОКУС: Еден период влеговте во Либералната партија. Уште сте активен или тоа беше само Ваша кратка партиска авантура?

БЕЖОВСКИ: Во 2013 година се кандидирав за градоначалник на Општина Гази Баба од редовите на Либералната партија. Очекував дека ЛП е поинаква партија од ДПМНЕ, но доживеав разочарување. Во 2013 година беше одбиен договор за историска предизборна коалиција со ДУИ и со тоа се пропушти можноста ЛП да добие министер за правда или директор на УЈП. Жално е затоа што се згаснува сериозен бренд со одличен историјат, наратив и потенцијал како ЛП. Сегашниот претседател не понесе одговорност за немањето резултати и отсуство на партијата, како од локалната, така и од централната власт. Не сум активен веднаш по локалните избори во 2013 година.

ФОКУС: Не планирате да се активирате политички?

БЕЖОВСКИ: Во моментов не размислувам за активно враќање во политиката. Ситуацијата е очајна и партиите мора да се реформираат. Не постои внатрепартиска демократија и постои поделба на елита и плебс. Во ДПМНЕ елитата е составена од третите ешалони на другите партии, како ДА, СДСМ, а обичните вистински членови се претворени во обична безгласна маса, која мора да слуша, да носи гласови и да ја поддржува политиката и интересите на елитата што е бајаги забегана.

ДПМНЕ Е СО ФАБРИЧКА МАНА КАКО КРЕАЦИЈА НА СДБ

ФОКУС: Каде го гледате дефектот што ДПМНЕ стана промотор на вакви антидемократски политики и гебелсовштина?

БЕЖОВСКИ: ДПМНЕ има фабричка мана при самата креација од страна на СДБ во 1990 година и не може никако да се оттргне од тоа влијание, како ни од етикетите за филствата и инфилтрациите на тајните служби од соседните држави, и тоа директно и спротивно на државните интереси на Република Македонија. Од причина што партијата е креирана од службите, борбата за наследник на „тронот“ на Груевски ќе биде многу насилна, толку што дури и конгресот во Охрид во 2003 година, како и настаните од „Панорама“ во 2004 година ќе изгледаат безопасно.

ФОКУС: Кога ќе се избира наследник на Груевски? Сакате да кажете дека тој е бивш политичар?

БЕЖОВСКИ: Неговата оставка од премиерската позиција е само најава за неславниот крај на неговата политичка кариера. Само што во ДПМНЕ нема јунак што ќе му ја соопшти реалноста, барем заради евентуален спас на партијата.

ФОКУС: Груевски беше избран по препорака и силна поддршка од претходниот претседател Љубчо Георгиевски. Дали и Груевски ќе одбере свој наследник во партијата, како што тоа го стори со Емил Димитриев во владата?

БЕЖОВСКИ: Ќе биде погубно за партијата повторно лидерот недемократски сам да наметне наследник. Тоа ќе биде точка за почеток на реформа на ДПМНЕ во демократска партија, чекор што ќе мора да го следат сите останати партии.

ФОКУС: Веќе не се плашите од закани и уцени, штом еве повторно излегувате во јавност? Ве охрабри ли Специјалното обвинителство?

БЕЖОВСКИ: Не им се плашев кога беа најјаки, а не, пак, сега кога огромен број луѓе им немаат страв. Се охрабрија многумина од бомбите, кои им го урнаа ореолот на чесност и наводна приврзаност кон демохристијански вредности. Можам да кажам дека се обидувам да заборавам на минатото, на стравот, уцените и на заканите и да продолжам со животот понатаму. Во блиска иднина планирам да отворам адвокатска канцеларија.

ФОКУС: Работите во Управата за извршување санкции, па може ли по ова интервју да бидете прогласен за прекуброен?

БЕЖОВСКИ: Ова ќе биде уште еден тест за нивото на македонската демократија, но и дали нивната одмаздољубивост прогресирала по бомбите.

БОМБИТЕ ЈА ПОКАЖАА ЗАБЕГАНОСТА НА НАШИТЕ МАЧИТЕЛИ

ФОКУС: Морам да ви признам дека кога го истражував и го анализирав Вашиот спор со ДПМНЕ, тогаш ми изгледавте малку параноично. Дали „бомбите“ сега ве смирија, на некој начин, затоа што не сте биле само Вие под притисок на фамилијата на власт?

БЕЖОВСКИ: И други ме обвинуваа дека сум параноичен и дека измислувам, но вистината е како шило, нели? Целата јавност имаше можност да се запознае со личноста и делото на нашите мачители од „бомбите“, кои експлодираа силно, откривајќи ја, како што сами кажуваат, нивната „забеганост“ и монструозност, барања за „проверки“ на сопруги, планови за палење имот, констатации дека треба да убијат 10 луѓе во државава итн.

ГО ИЗВЕСТИВ ГОШЕВ ЗА КРИМИНАЛОТ СО МАКЕДОНСКА БАНКА

ФОКУС: Преку Вашата фирма, за која водевте битки со ДПМНЕ, дојдовте до сознанија и за сомнителни зделки на Македонска банка. Како ја коментирате снимката од телефонскиот разговор меѓу Груевски и Ден Дончев, ама и целата обвинителско-судска циркусијада потоа?

БЕЖОВСКИ: За содржината на тој разговор немам никакви сознанија. Но, и во овој случај се потврди дека обвинителство и судството се во функција на интересите на врхушката. Инаку, за Македонска банка, летото 2007 година, пред ликвидацијата, со допис го известив гувернерот на НБРМ за сите мои сознанија за незаконски активности поврзани со продажбата на седиштето, префрлањето и данокот. Се надевам дека сум му помогнал на ексгувернерот да донесе решение за ликвидација на ова банка. Ја користам оваа пригода да му се заблагодарам на Петар Гошев за исправната и многу храбра одлука, и покрај сите притисоци од властите во тоа време.

Ова интервју е објавена на 29.01.2016 година, во неделникот Фокус во бројот 1.060

По постигнувањето на Договорот од Пржино, Спасовски ја презеде функцијата за која можеби најмногу се бореше СДСМ – министер за внатрешни работи. Неполни три месеци по изборот, тој во интервју за „Фокус“ објаснуваше дека открил злоупотреби за лични, партиски и за криминални цели во МВР, каде што, според него, било изворот на злото и со изборниот криминал. Со оглед дека тој е предложен за оваа функција и во новата политичка влада на Зоран Заев, да се потсетиме какво беше неговото првично искуство на чело на полицијата.

Разговарал Влатко СТОЈАНОВСКИ

ФОКУС: Дали сте задоволен од постигнатото откако станавте министер за внатрешни работи? Какви состојби затекнавте во МВР кога седнавте на оваа жешка фотелја?

СПАСОВСКИ: Заедно со професионалците во МВР почнавме да го демонтираме штетниот систем на МВРО што го поставиле во Министерството, Гордана Јанкулоска и Сашо Мијалков. Злоупотребувани се законски и уставни надлежности на Министерството за внатрешни работи и на полицијата, за изборни, партиски, криминални и за лични интереси. Ова го покажуваат доказите до кои дојдовме низ истрагите што ги отворивме и ги водиме по повеќе предмети. Луѓето што работат овде биле под невиден притисок да следат наредби кои доаѓале од високиот врв во власта. Јас му подадов рака на секој што сака да излезе од тој штетен систем за граѓаните и за државата и да учествува во спасувањето на Македонија. Граѓаните на Македонија со поддршката на преодната влада, со која дојде и промената во врвот на МВР, одлучно покажаа дека сакаат полиција што ќе му служи на народот, а не на власта. Ветив и работам по принципот на правичност и праведност во постапувањето. Првите резултати се постигнати, вработените во МВР и граѓаните соработуваат, и да, задоволен сум. Отворивме и заокружуваме повеќе предмети што се во интерес на јавноста, за што ќе дознаат граѓаните како што е ред, низ соодветни процедури.

МВР ПОВЕЌЕ НЕ Е ПАРТИСКИ ШТАБ И НЕ РАБОТИ ЗА ИНТЕРЕСИТЕ НА „ФАМИЛИЈАТА“

ФОКУС: Политичките „бомби“ што ги објавувавте покажаа тешки злоупотреби во Министерството, кое функционирало како партиски штаб, во негови рамки постоеле параполициски структури. Што направивте на тој план?

СПАСОВСКИ: Го демонтираме системот, создаван цела деценија. Она што е важно за граѓаните е да знаат дека луѓе што учествувале во системот на власта на Јанкулоска, Мијалков и на Никола Груевски, соработуваат во овој процес на нормализација што го отворивме, што го олеснува процесот. Ќе го испратам и овде апелот дека не дозволувам повеќе МВРО во МВР. Тоа треба секој да го знае. Изборот е едноставен – работиш чесно за граѓаните и за Македонија или работиш нечесно за интересите на фамилијата на власт. Тие што нанеле или продолжуваат да нанесуваат зло и штети на граѓаните и на државата ќе мора да се соочат со сопствената одговорност.

ФОКУС: Ги променивте началниците на сектори во МВР, но дополнителниот заменик-министер од спротивната страна, Митко Чавков, не постави нивни заменици со право на вето, туку ја обжали вашата одлука до Управниот суд. Дали разрешувањата се во законска процедура и дали се планираат нови кадровски смени?

СПАСОВСКИ: Тоа се последните обиди на власта во заминување, користејќи ги партиските инсталации во Управниот суд да ја опструира работата на Министерството. Секако дека разрешувањата се законски и основани. Притоа, за секое разрешување има соодветни причини што се однесуваат на несовесно и неквалитетно извршување на работите и задачите или злоупотреби на службената положба за вршење политички притисоци и други слабости во работењето. Секој ја има шансата да работи според законските и уставните должности и овластувања. Тие што нема да го почитуваат системот на вредности што го воспоставуваме, ќе бидат разрешени. Сакам да кажам дека процесот на нормализација на државата е почнат, и тоа е повеќе незапирлив процес. Може некој да се обиде да го кочи процесот, но со тоа станува соучесник во злоупотребите на власта на Груевски.

ФОКУС: Извршивте ли проверка во Петтата управа, која беше во центарот на вниманието по избивањето на скандалот со прислушувањето? Дали Горан Груевски сѐ уште е началник, против кого како партија поднесовте и кривична пријава?

СПАСОВСКИ: МВР ги презема сите законски и уставни активности што се во интерес на расчистување на скандалите за кои се појавија сериозни индиции, а има и докази. Предметите се оформуваат и ќе биде соодветно постапено.

ФОКУС: Постои ли можност и до денес да се користи опремата за нелегално прислушување?

СПАСОВСКИ: Вие самите знаете дека кога станува збор за власта на Груевски, сѐ е можно! Тие се на власт 10 години и се обидуваат до последно да ги користат инсталациите во институциите што ги користеле како партиски штабови, за лични и за партиски интереси. Но, како што реков, промените се почнати и назад нема. Секој што помага на противзаконски и противуставни активности и дејствија, а на штета на граѓаните и државата, треба да знае дека е соучесник во злоделата.

ФАБРИКАТА ЗА ЛИЧНИ КАРТИ Е МАНИПУЛАЦИЈА И КОНСТРУКЦИЈА НА ВЛАСТА

ФОКУС: Една од првите афери што ги обелоденивте по стапувањето на оваа функција е тоа што лица за обезбедување им се доделувале на многу „привилегирани“ граѓани, кои не се на никаква функција, а, сепак, користеле ресурси од МВР. Дали дојде до некакви промени во овој дел?

СПАСОВСКИ: Да, наредив на лицата на кои не им следуваат, телохранители, возила на МВР, а ги добивале, спротивно на законот, да им се одземат. Исто така, побарав да се регулира оваа материја и со подзаконски акти во самото Министерство, што е веќе направено. Раководителите на секторите се задолжени да водат евиденција и да пријават злоупотреби.

ФОКУС: Со оглед дека се води жестока антикампања за претставниците на Меѓународната заедница, што го признаа и Аиво Орав и Питер Ванхауте, како и против Специјалното јавно обвинителство на чело со Катица Јанева, кои беа прозвани од самиот Груевски како инструмент за доаѓање на власт на опозицијата, дали се обезбедени мерки за нивна заштита?

СПАСОВСКИ: Сѐ што е побарано од МВР и е во наша надлежност, се спроведува. Обврска на Министерството за внатрешни работи е да ја гарантира безбедноста на сите граѓани што живеат и работат во РМ. Доставен е одговор до барателите на заштита.

ФОКУС: Како од денешна перспектива и од временска дистанца гледате на таканаречениот случај со фабриката за лични карти, кој ве вклучи вас и вашата партија поради, според обвинителството, блискоста со осомничените за производство на лични карти, лажни банкарски сметки и други документи за наводна компромитација на власта, па дури дека кај себе имале дел од прислушуваните разговори за да уценуваат бизнисмени?

СПАСОВСКИ: Власта прави манипулации и конструкции и ги злоупотребува медиумите под контрола за да го одвлече вниманието од сопствената одговорност во огромниот скандал со издавање и печатење незаконски лични карти што го откривме и кој наликува на бунар без дно, бидејки каде и да чепнеме има злоупотреба. Слушнавте и видовте докази, во злоупотребите директно учествувало МВР во време на Јанкулоска и Мијалков, а оперативните дејствија што ги преземаме, откриваат вмешаност и на други институции. Јас ќе повторам, да почекаме да заврши истрагата и таа ќе покаже сѐ.

ФОКУС: Нели овој одговор само остава простор за шпекулациите дека вие сте дел од оваа афера?

СПАСОВСКИ: Слушам коментари дека овој одговор не е доволен за да се расчистат шпекулациите иницирани од власта, дека треба да се излезе со аргументите што ќе покажат дека власта конструира, манипулира, но ние би требало да бидеме исти како Груевски и ВМРО-ДПМНЕ ако зборуваме за докази во тек на истрага. Не ни паѓа на памет да работиме како нив. Има кој да се плаши од тоа што го правел со злоупотреби на лични документи во изборни цели, ние остануваме спокојни, како што излезе на виделина вистината за сѐ друго, ќе излезе и за ова.

ОТКРИВМЕ ЗЛОУПОТРЕБИ СО МАТИЧНИ БРОЕВИ, НЕПОСТОЕЧКИ ЖИВЕАЛИШТА И ФИКТИВНИ ГЛАСАЧИ

ФОКУС: Истовремено обелоденивте дека во МВР незаконски им се издавале лични карти на жители на Пустец, иако немало законска основа за обезбедено живеалиште, но, сепак, добиле право на глас. Дали, покрај ова детектиравте друг криминал од овој тип, како на пример издавање повеќе лични карти за иселени или починати лица, за некој друг да гласа во нивно име?

СПАСОВСКИ: Постојано, во континуитет откриваме нови и нови начини на злоупотреба на лични документи за изборни цели. Има примери какви што посочувате. Најдовме злоупотреби на матични броеви, лица што се водат на непостоечки, фиктивни живеалишта, во непостоечки згради или на пример на петти кат на зграда што има четири ката, голема веројатност за злоупотреби на лични документи на граѓани од Македонија што живеат во странство подолго време и слично. Веќе објавив докази за по десетици лица што се регистрирани на адреси, во куќи и станови на функционери од власта на Груевски, директори на установи, на училишта. Бројката од 450 лица од Пустец за кои објавивме докази дека добиле лични карти од МВР без да имаат решение за живеалиште, што е клучно при издавање ваков документ е многу, многу поголема.

ФОКУС: Какви мерки се преземаат во однос на овие сознанија?

СПАСОВСКИ: Сите податоци до кои доаѓаме, завршуваат во Обвинителството, а соодветни постапки следуваат и за лицата од МВР што учествувале во незаконското издавање и печатење лични карти. Влеговме во трага на веројатен изборен криминал, во повеќе изборни циклуси, во кој учествувале високи функционери од власта на Груевски. Тоа е и причината за нивната огромна нервоза што, како што гледаат граѓаните, кулминира овие денови.

ФОКУС: Познато е дека во рамките на МВР се наоѓа базата на државјани врз основа на што се изготвува избирачкиот список. Дали направивте увид во оваа база и дали таа кореспондира со бројот на гласачи, кој е многу близу до бројот на жители, што раѓа сомнеж дека Избирачкиот список е надуван?

СПАСОВСКИ: Голем дел од злоупотребите потекнуваат и од самото МВР. Избирачкиот список е направен врз основа на базата на податоци во МВР, а, ете, гледате што се правело во таа база на податоци. Многу често самото МВР е изворот на злото. Таа база со полуточни и неточни податоци на граѓани е испраќана до ДИК и до Министерството за правда. Ние имаме директни признанија од вработени во МВР кои под принуда издавале и печателе незаконски лични документи. Тоа се сериозни докази што се земаат предвид.

ИМА ИНДИЦИИ ДЕКА РАКОВОДИТЕЛ ВО МВР УЧЕСТВУВАЛ ВО ЗЛОУПОТРЕБИ СО ВОЗАЧКИ ДОЗВОЛИ

ФОКУС: Што покажува откритието дека во магацините на МВР имало 70.000 дупликат возачки дозволи?

СПАСОВСКИ: Пронајдените 70.000 обрасци за дупликат возачки дозволи се најдени во магацин на МВР каде што стоеле извесно време. Имам признание од вработени дека на раководното лице му е пријавен случајот, но тој не презел ништо до моментот кога јас решив да отворам постапка за случајот. Имам документ што потврдува дека раководното лице реагира ден откако јас ја отворив постапката за расчистување на скандалот. Има индиции дека истото лице учествувало и во други злоупотреби и случајот ќе се расчисти, кој и зошто сакал дупликатот возачки дозволи да останат во МВР.

ФОКУС: Можно ли е возачките дозволи да бидат поврзани со изборни цели?

СПАСОВСКИ: Знаете дека законот не дозволува гласање со возачки дозволи, но знаете и дека домашни и меѓународни организации констатираа токму вакви злоупотреби за време на изборните циклуси. Така што, пресретнавме обид за нови злоупотреби. Од врвот на ВМРО-ДПМНЕ се во паника дека излегуваат злоупотребите што се правени во МВР, за што имаме и признанија од лица што работеле за нив. Затоа се обидуваат да манипулираат со странската фирма. Се сеќавате, како реагираше Јанкулоска кога ќе ја обвиневме како СДСМ дека ја партизира полицијата? Таа велеше дека СДСМ е против полицајците. Како што сега нејзиниот шеф Груевски се поистоветува со народот. Тоа префрлување одговорност за спас на сопствената кожа ним им е начин на функционирање.

ФОКУС: Што говори вашата комуникација со германската компанија што се јавува како снабдувач на овие дозволи?

СПАСОВСКИ: Јас сум во контакт со странската фирма од самиот почеток на скандалот и она што можам да го откријам во овој момент е дека од фирмата беа изненадени зошто никој во моментот кога биле испорачани дупликатот возачки дозволи не ги известил дека тоа се случило. Преку истрагата ќе откриеме кој сѐ е вмешан во случајот и за какви цели. Веќе е покрената постапка од внатрешната контрола во МВР за расчистување на одговорноста за случајот.

ДОГОВОРОТ ОД ПРЖИНО МОРА ДА СЕ СПРОВЕДЕ ДО КРАЈ

ФОКУС: Како ја коментирате изјавата на Груевски дека опозицијата со тоа што во свое раце го зела МВР, а има и зголемен удел во Државната изборна комисија, практично има целосна контрола врз изборниот процес? Или, пак, за целосно фер избори потребно е исполнување и на други услови?

СПАСОВСКИ: Со тоа Груевски директно признава дека досега МВР и ДИК имале целосна контрола врз изборните циклуси, како што впрочем и слушна јавноста во проектот „Вистината за Македонија“. Со Договорот од Пржино се формирани независни тела и органи, но тој Договор не е спроведен во целост. Клучните обврски што треба да овозможат фер и регуларни избори не се исполнети, прочистување на Избирачкиот список и медиумска регулација. Без тоа нема фер и регуларен предизборен и изборен процес. Од тоа бега Груевски, но со одговорноста и потпишаното мора да се соочи. Следните избори мора да бидат фер и демократски.

ФОКУС: На прв впечаток, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ се апсолутно решени изборите да се одржат на 24 април, па дали очекувате тоа да се случи или на крајот, сепак, да се одложат? Доколку се одложат, кој би бил најсоодветниот термин до кога би имале време да се затворат преостанатите прашања – Избирачкиот список и медиумите?

СПАСОВСКИ: Следните избори мора да бидат фер и регуларни. Постои независна институција, тоа е Државната изборна комисија, која веќе работи на проценка на потребните нови рокови за прочистување на Избирачкиот список, бидејки законските рокови се длабоко пробиени. Без доверлив Избирачки список и без регулација на медиумската сфера не се можни фер и регуларни избори. Штом ДИК ги соопшти роковите и штом се постигне договор за механизмите за објективно известување, може да се договори датумот за избори. Власта е таа што ги одолжуваше роковите, бидејки таа бега од фер избори. Македонија мора да добие влада на фер и регуларни избори. Од оваа заложба, во интерес на граѓаните и на државата, СДСМ нема да отстапи.

ФОКУС: Ако, сепак, се одржат избори без целокупната опозиција, каков развој на настаните може да се случи? Какви опции ѝ стојат на располагање на опозицијата во таква ситуација, кога договорот од Пржино пропаѓа, а сите бомби се предадени во Специјалното јавно обвинителство? Од друга страна, Уставниот суд, каде што контрола има владејачката партија, има можност да го укине Специјалното јавно обвинителство.

СПАСОВСКИ: Договорот од Пржино е единствениот излез од политичката криза и мора да се почитува. Ние инсистираме на спроведување на договореното во Пржино и од тоа нема да отстапиме. Тие што ќе го направат тоа, ќе треба да се соочат со одговорноста од таквиот чекор. Но, веќе не е во прашање само ставот на СДСМ. Демократска Македонија сака промени, тие промени почнаа и назад нема.

НЕФЕР ИЗБОРИ БЕЗ СИТЕ ПАРТИИ ЌЕ ГЕНЕРИРААТ НОВИ КРИЗИ

ФОКУС: На денот кога Груевски одлучи да се повлече, а пратениците на ВМРО-ДПМНЕ, со помош на колегите од ДУИ, да го распуштат Парламентот, тие го користеа аргументот дека бегалската криза иницира потреба зошто не смее да има одложување на изборите. Образложението беше дека кризата ќе се засилува и потребно е конечно затворање на политичката криза и новата стабилна влада да се занимава со ова прашање.

СПАСОВСКИ: За решавање на сите отворени и сериозни прашања со кои се соочуваат граѓаните и државата, вклучувајќи го и ова сериозно прашање, како што е бегалската криза, потребна е стабилна влада, која ќе добие мандат признаен од сите, тоа значи на фер и регуларни избори. Нефер избори на кои нема да учествуваат сите партии се огромен ризик за граѓаните и за државата и тоа е сериозен генератор на криза со сериозни последици. Тоа на Македонија не ѝ е потребно и не смее да ѝ се случи. Јас се надевам дека сите ќе најдат сила кај себе да ги надминат личните, партиски интереси, да овозможиме граѓаните на Македонија да добијат стабилна влада, со признаен мандат и да се зафатиме со решавање на бројните проблеми и предизвици.

НИЕ НЕ СМЕ ВО ВЛАДАТА ЗА ДА ВЛАДЕЕМЕ, ТУКУ СПРЕЧУВАМЕ ЗЛОУПОТРЕБИ

ФОКУС: Најголема забелешка на релевантните меѓународни организации за неколку изборни циклуси наназад е сраснувањето на партијата со државата. Во овој контекст, не сметате ли дека истото го поткрепува фактот што и вие сте истовремено министер и партиски генерален секретар, поради што ќе мора да учествувате во кампања и на терен?

СПАСОВСКИ: Двајца министри и тројца заменик-министри од СДСМ се дел од преодната влада за да спречиме злоупотреби во предизборниот и изборниот процес. Ние не сме во владата за да владееме со Груевски. Како што може да се види, работиме заедно со граѓаните на процеси за нормализација на државата, што е спротивно на активностите на власта, која работи за интересите на фамилијата. Ќе имате можност да видите како се работи за интересите на граѓаните, а од искуството досега, граѓаните тоа веќе го гледаат и даваат поддршка.

ФОКУС: Како одговарате на обвинувањата дека влеговте во власта без избори? Дали тоа претставува потврда дека последните избори не ја отсликуваат реалната волја на граѓаните?

СПАСОВСКИ: Да потсетам само дека моето назначување, како и на моите колеги од СДСМ во преодната влада беше изгласано со консензус во Парламентот. Јасно е за сите дека учеството на СДСМ во преодната влада е политичка одлука, според Договорот од Пржино, во насока на обезбедување услови за фер и регуларни избори, од што, за жал, гледаме дека власта на Груевски бега.

Ова интервју е објавено на 03.06.2016 година, во неделникот Фокус во бројот 1.078

Шефот на кабинет на Зоран Заев, Љупчо Николовски, беше најприсутен во јавноста од сите опозициски членови во пржинската влада за спроведување на парламентарните избори, како дополнителен заменик-министер за земјоделство, од каде што излегоа дузина афери, главно поврзани со злоупотреба при распределбата на земјоделското земјиште и селективното делење на субвенциите. По изборите, СДСМ успеа да формира влада, во која Николовски ќе биде министер за земјоделство, па ќе може да продолжи таму каде застана. Во интервју за Фокус во средината на минатата година, тој говореше дека присуството на опозицијата во владата на ВМРО-ДПМНЕ помогнало да се разоткријат дел од криминалите во овие ресори, најавувајќи дека Никола Груевски и неговите соработници ќе одговараат за украдените пари по промената на власта.

Разговарал Влатко СТОЈАНОВСКИ

ФОКУС Бевте дел од преодната влада како еден од дополнителните заменици министри во ресорот земјоделие. Колку овој модел се покажа успешен, со оглед дека оваа влада веќе не постои откако не ја исполни основната цел да спроведе избори?
НИКОЛОВСКИ На крајот констатиравме дека оваа влада нема услови да функционира, што се потврди со едностраните, насилни и незаконски одлуки на владата, која поништи стотици решенија на министрите од СДСМ, Оливер Спасовски и Фросина Ременски. За време на шесте месеци се соочивме со низа блокади и опструкции во текот на нашата работа. Иако имавме права и надлежности за пристап до сите информации, податоци и документи со кои располага министерот, додека сите вработени имаа обврска да одговараат на нашите барања, службите и министерот не игнорираа. Во целиот период до мене не беше доставен ниту еден документ за кој требаше да направиме проценка дали треба да има двоен потпис, како што налага Законот за влада. Дури, тимот од мојот кабинет наиде на такви опструкции, па и вратата на министерот беше затворена кога баравме пристап до одредени податоци и информации.
Но, тоа е само едната димензија, бидејќи сепак сметам дека нашето присуство во владата даде одредени резултати, па една од причините за нејзиното укинување со еднострана одлука на ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ е нивниот заклучок дека колку повеќе ние сме внатре во институциите, толку повеќе во јавноста излегуваат злоупотребите и криминалите што ги правеле.

ФОКУС Кога ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ практично ја вратија старата влада, што мислите, зошто не отидоа до крај и зошто Никола Груевски не се врати на премиерското место? Нели и технички премиер за спроведување на изборите треба да се избере сто дена пред изборите?
НИКОЛОВСКИ ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ ја погазија секоја нивна одлука досега и така и оваа одлука за укинување на техничката влада сами ќе си ја погазат. Тие цела година наназад ги повлекуваат своите ставови и ретерираат од нивните политики, за разлика од нас кои цврсто и конзистентно стоиме на сите наши принципиелни одлуки, во рамките на коалицијата со другите партии и со невладините организации. Затоа и кога беше незамисливо дека Груевски ќе се повлече, дека ќе има нова влада и ново обвинителство, дека ќе се одложуваат изборите се додека навистина не се исполнат сите услови, сето тоа во меѓувреме стана реалност. Груевски нема простор за враќање, ќе одговара за криминалните политики што ги спроведуваше. Тој е минато за оваа држава и од него ништо не зависи. Особено сега, по сериозните обвинувања од СЈО кое има одредени сомневања и акти за врвот на ВМРО-ДПМНЕ.

ФОКУС Дали можеби сега ќе се бара друг тип на влада? Експертска, на пример, која би можела да ги спроведе неопходните реформи, со оглед дека политичките партии водат тивка војна?
НИКОЛОВСКИ Овој модел не беше успешен од причина што недостигаше волја кај владејачките ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ за спроведување на Пржинскиот договор и држењето до законите што произлегоа од него. Меѓутоа, дури и таквото наше присуство резултираше со тоа да испливаат на површина криминалите поврзани со владејачките функционери, особено во министерството во кое бев, каде што најмногу ги демистифициравме нивните лицемерни политики додека милуваат самите себе да се нарекуваат земјоделска влада. Владејачките партии го погребаа договорот од Пржино, но не можат да избегаат од одговорноста што ја презедоа. Затоа, обврските од овој договор се клучни за фер, слободни и демократски избори и затоа треба да се потпираме на него. Договорот од Пржино треба да биде основа на некоја идна влада, која мора да биде креирана со цел да спроведе фер и демократски избори. Значи, контурите од Пржино треба да бидат основа за решавање на останатите проблеми и обврски.

ПОВЛЕКУВАЊЕ НА АБОЛИЦИЈАТА, АКТИВНА РЕГИСТРАЦИЈА НА ГЛАСАЧИТЕ И РЕФОРМА НА МЕДИУМИТЕ

ФОКУС Што доколку претседателот Ѓорге Иванов не ја повлече во целост одлуката за аболиција, на што строго инсистирате? На крајот на краиштата, кој гарантира дека во кое било време нема да ја суспендира работата на СЈО со нова аболиција?
НИКОЛОВСКИ Аболицијата е срамен чин од страна на Иванов. Тој со секое излегување во јавност, дома и во странство, прави гафови паралелно со носењето одлуки кои директно го рушат правниот поредок во државава, вовлекувајќи ја во уште подлабока криза. Тој нема храброст со само едно појавување во јавноста да го порече тоа што го направи, но ние сме убедени дека аболицијата во целост ќе биде повлечена. Ставот и на домашната и на меѓународната јавност е дека мора да го вратиме владеењето на правото како еден од столбовите и темелните вредности на уставниот поредок. Мора да обезбедиме услови секој граѓанин да одговара за своите постапки, а најмногу политичарите кои имаат најголема одговорност. Клучната порака на меѓународната заедница е целосно повлекување на аболицијата и цврсти гаранции за СЈО. Токму ова обвинителство, кое го изгласаа сите партии, е прва независна институција која треба да ја врати правната држава.

ФОКУС Колку време е потребно за темелно чистење на избирачкиот список и дали ДИК во овој формат и состав има капацитет да го стори тоа? Еврокомесарот Јоханес Хан препорача меѓународна проверка на списокот, што алудира дека можеби е потребна и промена на методологијата.
НИКОЛОВСКИ Ние бевме целосно активни во ДИК се до оној момент додека траеја обврските за списокот, за да имаме контрола и увид и на крајот резултатот е плус 5.000 гласачи. Во списокот сѐ уште се сите сомнителни луѓе, дури и оние од Пустец. Но, со опциите што стојат на располагање, меѓу кои и активната регистрација, може да се изгради методологија и да се обезбедат ресурси за прочистување на списокот.

ФОКУС Американскиот амбасадор Џес Бејли неодамна изјави дека има позитивен напредок во медиумите, каде што опозицијата почна да добива поголем простор, но дали тоа е доволно? Колку сте вие задоволни од генералната медиумска слика?
НИКОЛОВСКИ Македонија е на дното на сите меѓународни листи на слободата на медиумите. Само преку Министерството во кое бев, покажавме и докажавме колку милиони евра одат кај фирми блиски до власта, кај луѓе кои се сопственици на медиуми, за разно-разни тендери. Тука се фирмите блиски на семејствата на Љубислав Иванов – Ѕинго, чиј син е сопственик на Сител, на Сеад Кочан, кој ја отвори телевизијата Нова. Тоа се телевизии кои одработуваат за власта. Дури видовме и новинари како се дебело платени преку ресурсите во министерството за да се сокрие вистинската слика во општеството. Медиумски реформи мора да има и според договорот од Пржино и според итните реформски приоритети од извештајот на Прибе. Неопходна е одредена рамка за гаранција на непристрасност и објективност на медиумите, кои мора да бидат слободни.

СО СУБВЕНЦИИТЕ СЕ КУПУВААТ ГЛАСОВИ И СЕ ПОЛНАТ ЏЕБОВИТЕ НА ЛУЃЕ ОД ВЛАСТА

ФОКУС Пред некој ден порачавте дека власта ќе мора да го врати секој украден денар изнесен надвор од државата. За колкава сума на испумпани народни пари проценувате дека станува збор?
НИКОЛОВСКИ Во меѓународни извештаи стои дека меѓу 5 и 7 милијарди евра се испумпани надвор од Македонија, што е логично, имајќи го предвид целосното окупирање на економијата и државните ресурси од страна на една фамилија во врвот на власта. Ние само со делумно учество во власта, со ограничени надлежности, документиравме дел од украдените пари.

ФОКУС Што успеавте да документирате во однос на трошењето на субвенциите? Дали тие завршувале во рацете кај вистинските земјоделци за развој на земјоделството, или, пак, служеле за поткуп на гласачкото тело?
НИКОЛОВСКИ Откривме милионски криминали за што поднесовме кривични пријави. Пред некој ден поднесов кривична пријава за случајот „Корал“ поврзан со семејството на градоначалникот на Демир Капија, Трајче Димитриев – Апашот. Видовме дека лице кое ниту е управител ниту сопственик на фирмата, односно неговата сопруга, може да поднесе барање за субвенции, министерот да го потпише договор и истиот ден директорот на агенцијата да исплати пари за субвенции. Кривична пријава доби и министерот Михаил Цветков, кој склучил договори со фирма ќерка на „Силекс“, во чиј Управен одбор членувал.
Преку Министерството за земјоделство и ресурсите со кои располага, Груевски се обидува да манипулира со земјоделците и со огромната категорија гласачи. Оваа влада, која сака да се нарекува земјоделска, го окупирала овој сектор. Станува збор за организиран систем на криминал. Зборувавме со примери како луѓе блиски до ВМРО-ДПМНЕ, пратеници, функционери, добивале државно земјиште.
Има и уште еден систем на криминал – земјоделското земјиште го добивал еден човек, кој го дава на подзакуп на друг земјоделец за да го работи, а субвенциите ги зема закупецот, што е кривично дело. Во најголем дел субвенциите не завршуваат кај вистинските земјоделци, особено не навремено. Тие со правосилни судски извршни пресуди не добиваат субвенции и чекаат исплати за 2011 или за 2012 година.

ФОКУС Министерството за земјоделство доделува земјоделско земјиште, врз основа на што закупците добиваат субвенции од страна на, барем формално, независна Платежна агенција, која патем речено има обврска да прави контрола како се потрошени парите. Како функционира оваа шема?
НИКОЛОВСКИ Платежната агенција е една од најконтроверзните институции. Не може институција која располага со буџет од над 100 милиони евра да нема отчет и транспарентност како се трошат парите. Иако имаше законска обврска да ни одговори на барањата како се исплаќани пари на поединечни корисници, дали се вршени контроли и слично, тие нѐ игнорираа. Платежната агенција има обврска да контролира како се трошат парите и до министерот два пати годишно да поднесе извештај за тоа, но нам не ни ги даваа тие извештаи, ниту Платежната агенција, ниту министерот. Јас неколку пати прашувам дали во ЗК Пелагонија на Орце Камчев агенцијата отишла во контрола? Според податоците до кои дојдовме, милиони евра годишно одат во ЗК Пелагонија, а Светска банка констатира дека големите земјоделски комбинати се уште добиваат непропорционално висок дел од субвенциите, додека трошоците на субвенциите имаат тенденција да бидат многу нестабилни и нагло растат пред избори. Само во 2015 година, два дена пред изборите, речиси 50 милиони евра се исплатени од страна на Платежната агенција на земјоделците без да се почитува роковникот.

ФОКУС Како го објаснувате фактот што додека се трошат милионски буџетски средства за стимул на земјоделството, не се користат поволни, но строго наменски странски средства, кои со години стојат нечепнати на сметката?
НИКОЛОВСКИ Јапонската помош е класичен пример за тоа. Според извод од Народната банка, во моментов, над 5 милиони евра лежат на сметката и не се користат со години, а токму тие средства треба да се користат за осовременување на земјоделската механизација. Тоа се бескаматни кредити кои треба да дојдат до вистинските земјоделци. Според комисијата формирана од Цветков, пак, стотици илјади евра без покритие се повлечени од наменската сметка во министерството, која е наменета за зголемување на производството на храна во земјава.
Податоците до кои дојдовме покажуваат дека стотици должници не ги вратиле кредитите, меѓу кои и познатиот земјоделски лидер Вељо Тантаров, близок до власта, кој зел кредит од над еден милион денари во 2001 година и се уште не го вратил. Има случаи каде што оваа механизација е давана без договори, што е класична злоупотреба. Сите знаат зошто немаме донации од јапонската влада и зошто не се користат други фондови.
ФОКУС Ако се има предвид статистиката дека колку повеќе се истураат субвенции, толку повеќе се зголемува увозот на храна и добиток, тогаш е јасно дека тие служат само за купување социјален мир или за задоволување лични интереси.
НИКОЛОВСКИ Ќе кажам еден пример. Со дополнувањето на Програмата за финансиска поддршка во земјоделството во 2015 година, доделена е нова мерка за субвенционирање на младо растение од родот „орхидеи“ во ин витро услови, со краток рок на аплицирање од само 5 дена. Притоа, само една фирма во РМ ги исполнува бараните критериуми, а предвидени се стотици илјади евра за субвенционирање?! Каде е овде конкурентноста и придобивката на македонскиот аграр од оваа мерка? И пред и после субвенциите, кои се државна мерка, имаме поразителни бројки во увозот и извозот на храна и живина. Увозот од 2006 година е удвоен. Статистиката говори дека за 1,7 пати е зголемен увозот на месо и преработки од месо, двојно на млечни производи и јајца, 2,2 пати на овошје и зеленчук, 2,6 пати на добиточна храна. Ако субвенциите биле развојни, ако крајни корисници биле вистинските земјоделци, немало да имаме намалување на домашното производство.

ПОДГОТВЕНИ СМЕ ЗА ФЕР ИЗБОРИ НАЕСЕН

ФОКУС Во каква кондиција е партијата, дали е подготвена за избори и кога посакува тие да се одржат?
НИКОЛОВСКИ СДСМ е целосно подготвен за претстојните избори, и организациски и програмски да ја згазиме власта на фер и демократски избори. Тука се раѓа нова енергија, дух, пристап и концепт на работа и со нашето учество во владата покажавме како одговорно и чесно се однесуваме во институциите и како работиме во интерес на граѓаните. Покажавме дека може поинаку. Предвидуваме помалку пратеници, министри, секој буџетски денар да биде отчетно потрошен и транспарентно оправдан, после втората година јавниот обвинител да се предлага од опозицијата, ќе го преполовиме бројот на возила во министерствата и ќе скратиме огромни трошоци…
Опозицијата е спремна за избори наесен и сметаме дека изборите треба да бидат што побргу штом, се разбира, за тоа се создадат услови. А, доколку аболицијата биде веднаш повлечена во целост, што е основен предуслов за било какви други разговори, и ако се исполнат сите други обврски, неопходно ќе биде формирање Влада која ќе организира фер и демократски избори, чиј резултат ќе биде создавање нова демократска власт. Груевски е тој кој целиот овој период бега од фер, слободни и демократски избори, мислејќи дека ќе ја спаси на тој начин сопствената кожа.

„БОМБИТЕ“ ГО РАЗБУДИЈА И ГРАЃАНСКОТО ДВИЖЕЊЕ

ФОКУС Како ја оценувате улогата на граѓанското движење и колку тоа се наметна како фактор во политичките разврски?
НИКОЛОВСКИ Она што е факт, во периодот после проектот „Вистината за Македонија“, односно објавувањето на политичките „бомби“ од страна на претседателот Зоран Заев, кој имаше храброст, одлучност и решителност да обелодени на кој начин се организирани изборите, како се корумпирани гласачите, како се спроведувале тендери, како се договарале провизии, како се местеле судии и обвинители, целата јавност беше запозната со сите реалности. Овој проект придонесе да се разбуди и граѓанското општество и затоа токму денес на заедничка страна ги имаме партиите и слободоумните граѓани, невладините организации, интелектуалците, поединци кои и минатата година на 17 мај се приклучија на најголемиот протест во поновата македонска историја, но и денес се заедно на улиците. Тие се борат за основните вредности, за слобода, правда и демократија. Најголемиот дел од политичките партии и невладини организации, кои се и лево и десно ориентирани, ја потпишаа Платформата за демократска Македонија и се обединија околу основните принципи за враќање на демократијата. Тие се клучен сегмент од битката за Македонија. СДСМ е партиципиент и поддржувач на сите протести овој период. Оваа битка не е лична или партиска битка, бидејќи Груевски и тоа што го правеше овој период, заедно со неговата криминална банда, успеаја да ја обединат цела демократска Македонија.

Текстот е објавен на 13 февруари, 2015 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1010

Пишува: Ирена МУЛАЧКА

Син ми умре! Умре, чекајќи да замине на операција во странство. Умре затоа што не успеваме да собереме 120.000 евра, кои можеби ќе му помогнеа да остане жив и да биде со своето семејство. Надлежните институции не се потресоа за случајот, го отфрлија барањето за негова операција во странство и тој умре. Не можеше да ја издржи долгогодишната битка со болеста.

Ме боли срцето што не го спасив своето чедо. Но, затоа, еве, си седам на кејот на реката Вардар, зад мене свири тивка музика, а пред мене спомениците на Александар Македонски, Цар Самоил, Гоце Делчев, Даме Груев, тука се и жалните врби и уште еден куп други споменици на плоштадот. Важно Владата остварува, луѓето демек работат цело време. А, тоа што листата на луѓе кои чекаат на милост од државата за лекување во странство се зголемува не е важно, важно е дека треба да се трошат милиони евра за споменици, фонтани и за спортски објекти неопходни за човек да се чувствува среќен.

Ова тажно, но иронично писмо, полно со гнев, пред повеќе од две години до медиумите го испрати револтиран родител, кој го изгубил својот син. Тој побара од новинарите да не се објавува името на неговото дете, бидејќи никој не му помогнал додека бил жив, а сега барем нека почива во мир.

За да се вратиме на оваа тажна приказна која се случи пред неколку години нѐ потсети трагичната судбина на 9-годишната Тамара Димовска од Велес, која имаше искривување на ’рбетот и до последен момент се надеваше дека ќе замине на операција во странство за да продолжи да живее како сите други деца. Но, нејзината желба не се оствари. Таа во понеделникот почина, иако од министерот за здравство Никола Тодоров и од Фондот за здравство доби ветување дека операцијата на ’рбетот ќе се изврши на државна сметка. Колку само деца добија празни ветувања?

 ЛЕКАРИТЕ ДАВАЛЕ ТРИПАТИ КОНЗИЛИЈАРНО МИСЛЕЊЕ, КОМИСИИТЕ ОДБИВАЛЕ

Приказната за деветгодишното девојче од Велес кое има искривување на ’рбетот во јавноста излезе пред три месеци, откако нејзините родители упатија апел до сите хумани луѓе, ако можат да донираат пари за нејзиниот седми по ред оперативен зафат во странство, бидејќи лекарските комисии на ФЗОМ го отфрлиле нивното барање и не сакале да помогнат.

Меѓутоа, здравствената голгота на малата Тамара почнува многу порано, пред нејзиниот случај да излезе во јавноста. Таа битката со институциите и со лекарските комисии ја почнува пред три години, но нејзините обиди да издејствува лекување во странство биле безуспешни, бидејќи здравствените власти сметале дека сѐ уште постојат можности да се лекува во државата.

Според информации на „Фокус“, на двете конзилијарни мислења што биле издадени во април и во октомври лани пишувало дека станува збор за итен случај, иако веќе неколку дена директорката на Фондот за здравство Маја Парнаџиева – Змејкова и првиот човек во здравството Никола Тодоров тврдат дека на документите ја немало назнаката „итност“ и вината ја префрлаат на лекарите.

Но, ваквите тврдења ги побива медицинската документација на која јасно пишува дека лекарскиот конзилиум дури трипати се изјаснил оти девојчето под итно треба да замине на лекување во странство. Дел од лекарите коментираат дека нејзиниот живот можел да се спаси, само ако се реагирало навреме. Според нив, искривениот ’рбет постојано ја притискал на срцето, а кардиоваскуларните и белодробните инфекции што можела да ги добие, само дополнително би ја влошиле состојбата. Тие, од медицински аспект, тврдат дека, ако лекарските комисии и надлежните институции сериозно си ја сфателе работата, до ваков исход сигурно немало да дојде. Тамара, во долгиот период додека чекала одобрение од комисиите, нејзиниот рбет се повеќе се искривувал, со што таа станува жртва на „болниот“ здравствен систем.

Сепак, нашите извори велат дека ова не биле доволни аргументи за првостепената комисија во Фондот, која барањето го одбила во април, а неколку месеци подоцна, во октомври, истото го направила и второстепената комисија.

Додека малата Тамара чекала сите засегнати во случајот да ја сфатат сериозноста на нејзината болест и да реагираат, од ден на ден таа сѐ повеќе прогресирала, а нејзината здравствена состојба сѐ повеќе се влошувала.

Во ноември, конечно под притисок на јавноста, министерот Тодоров најави дека девојчето ќе се оперира во странство на државна сметка, за подоцна, на 12 декември, да стигне и соопштение од Фондот со истата содржина, но со мал додаток, дека операцијата ќе биде извршена во Турција. Оттогаш поминаа речиси два месеца, а семејството никогаш во рака не го доби решението од комисиите, туку сѐ остана само на усното кажување и фалење по медиумите. Срцето на девојчето не го издржа притисокот на искривениот ’рбет и градниот кош и таа во понеделникот почина во велешката болница, а за нејзината операција беа потребни само 30.000 евра.

Зошто надлежните институции и лекарските комисии не реагирале толку долго време, иако документите покажуваат дека се работи за итен случај? Кои биле причините што дури откако беше одобрено лекувањето во странство, работата да заглави во бирократски процедури? Дали министерот и директорката на Фондот ќе сносат одговорност поради прераната смрт на малата Тамара? Зошто 30.000 евра беа причина така трагично да заврши еден детски живот?

Сепак, неколку дена пред да почине, како што тврди нејзината мајка, таа била најсреќна на целиот свет бидејќи надежта ѝ ја поткрепила веста дека конечно ќе може да ја однесат на лекување. Но, не во Турција, туку во Чикаго од каде што добиле повик за бесплатно лекување и оперирање.

– Во петокот добивме писмо од болница во Чикаго, од каде нѐ информираа дека бесплатно ќе ја лекуваат и ќе ја оперираат. По оваа вест Тамара беше најсреќното дете, ѝ се врати радоста, беше пресреќна. Поради искривениот ’рбет се жалеше на болки во градите, на срцето. Така и утрово околу 3 часот ни рече дека ѝ е тешко. Ми рече, „мамо ме боли срцето, дај ми ја раката да ме чуваш. Немој да плачеш за мене, те молам, не сакам да плачеш“. Потоа се заврте и заспа – изјави пред неколку дена нејзината мајка Жаклина.

Двете надлежни институции и нивните раководни лица од кои деновиве се бара оставка сметаат дека немаат никаква одговорност за смртта на деветгодишното девојче. Тодоров во вторникот тврдеше дека е разочаран, ама вината не ја гледа во себе. Тој направил сѐ што е во негова моќ да се спаси животот на девојчето. Со истиот став, ден претходно излезе и директорката на ФЗО, која смета дека не треба да сноси одговорност за случајот, а вината ја префрли на лекарите, кои, според неа, тврделе дека не се работи за итен случај.

И додека здравствените власти упорно тврдат дека не се одговорни, социјалните мрежи се преплавени со негативни коментари и погрдни зборови упатени на нивна адреса. Оставка од нив побараа и дел од политичките партии.

ИМИЊАТА НА ЛЕКАРИТЕ ВО КОМИСИИТЕ – ДРЖАВНА ТАЈНА

Одлуките за лекување и операција во странство ги носат две лекарски комисии, првостепена и второстепена, кои се под раководната палка на Фондот за здравство. Во двете комисии има по 14 лекари од сите области. Сите барања од пациенти, кои ги исцрпиле сите можности за лекување во државата, па мора операција да извршат во странство најпрвин доаѓаат до првостепената, а потоа одлучува второстепената комисија. Во случајот со 9-годишната Тамара и двете комисии го одбиле барањето за нејзино лекување во странство.

Кои се лекарите што работат во двете комисии и зошто нивните имиња претставуваат државна тајна? Овие две прашања ги поставивме и до здравствените власти, но од таму не добивме одговор. Од Фондот дури побаравме да ни испратат список со нивни имиња и презимиња, но тоа остана само барање на кое добивме чуден одговор:

– Не можат јавно да се откријат имињата на лекарите во комисиите затоа што сите ќе ги бараат и ќе фаќаат врски преку нив. Од таа причина не можеме да ви ги кажеме – нѐ известија од Фондот.

Но, „Фокус“ преку свои извори откри неколку имиња, при што дознавме дека претседателка на првостепената комисија е Викторија Чаловска од Клиниката за гастроентерохепатологија додека со второстепената комисија раководи ортопедот Анастасика Попоска, мајка на министерот за надворешни работи, Никола Попоски. Таа пред две години се кандидираше и за претседател на Македонското лекарско друштво и на Лекарската комора, од каде што во последен момент се повлече од изборната трка. Лани, пак, ја доби државната награда „23 Октомври“! Исто така, член на една од комисиите е и трауматологот Виктор Камиловски, претседател на Советот на Општина Аеродром од редовите на ВМРО-ДПМНЕ. За него веќе пишувавме дека има уште неколку функции во комисии.

Член на второстепената комисија е и доктор Аспазија Софијанова која го потпишала барањето, со кое е одбиено лекувањето на Тамара во странство. Таа тврди дека не е виновна, бидејќи воопшто не била присутна во државата кога се носела одлуката на комисијата, само и се јавиле да се потпише на решението.

– Од Фондот за здравство ми се јавија да се потпишам на решениеето со кое се одбива лекувањето на Тамара во странство, бидејќи чекале да се отвори Спиналниот центар на Клиниката за траума – тврди Софијанова.

Симптоматично во приказната е тоа што доктор Илир Хасани, директор на Клиниката за ортопедија, кој е член на првостепената комисија се изјаснува против лекување на Тамара во странство, а подоцна става потпис на конзилијарното мислење на кое се наведува дека девојчето е итен случај. Уште почудно, е тоа што доктор Хасани и доктор Попоска и двајцата се ортопеди и требало да знаат од стручен аспект, дека може да дојде до поголемо искривување на рбетот, што подоцна и се случило. За коментар ги баравме и двајцата лекари, но тие не одговараа ниту на нашите телефонски повици, ниу на смс-пораките.

Како што неофицијално дознаваме, Тамара не е единственото девојче кое неколкупати било одбиено од Фондот за здравство за лекување во странство. Нашите извори коментираат дека листата на деца што чекаат е долга, а очигледно ФЗОМ нема доволно пари, па затоа децата се одбиваат по неколкупати.

Доктор Ѓорѓи Оровчанец, поранешен министер за здравство, вели дека тие лекарски комисии очигледно си одлучуваат како ќе им текне или како ќе им наредат.

– Тие демек се трудат нешто да направат, ама јас мислам дека функционираат како ќе им текне. Конкретно, во случајот со малата Тамара, ако се знае дека од 2011 година, девојчето било трипати одбиено од лекарските комисии, тогаш е дегутантно за што било да зборуваме. Некој мора да сноси одговорност во овој случај. Факт е дека се чекало многу време, што влијаело лошо врз здравствената состојба на девојчето – вели Оровчанец.

На прашањето, зошто се кријат имињата на членовите на лекарските комисии, тој одговара:

– Баш ме интересира што е проблем да се објават нивните имиња? Демек некој ќе им додева. Па, се знае дека кај нив се упатуваат луѓе што имаат здравствени проблеми, а не здрави луѓе. Значи, секако ќе им додеваат – вели Оровчанец.

Според неофицијални информации до кои дојдовме, овие две комисии знаат да бидат многу брзи и експедитивни во одредени случаи, нормално, во зависност од тоа кој е пациентот. Пред неколку месеци, експресно се решени два случаи на блиски роднини на владини функционери, на кои по кратка постапка им биле одобрени барањата за лекување во странство. Краткиот одговор на нашите извори беше „тоа се партиски комисии“.

„Фокус“ испрати неколку прашања до ресорното Министерство и до ФЗОМ. Меѓу другото, прашавме колку барања за операции во странство се поднесени во текот на минатата година, колку пари се одобрени и колку се потрошени. До затворањето на овој број на неделникот, од Фондот не добивме одговор, но потребните информации ги најдовме на провладините медиуми. Според нив, осигурениците во 2014 година поднеле вкупно 215 барања, од кои позитивен одговор добиле 94.

ЛИСТАТА НА ЧЕКАЊЕ ЗА ОПЕРАЦИИ ВО СТРАНСТВО СЕ ЗГОЛЕМУВА

Давид, Сања, Стефанија, Јована, Драган, Мартина, Матеј се само дел многубројните имиња ставени на листата на чекање за операции во странство. Тие лесно можат да се пронајдат на веб-страницата „донации.мк“ наменета за донирање пари на сите што имаат потреба од лекување надвор од државата. Таму можат да се најдат бебиња од по неколку месеци, па сѐ до девет-десетгодишни деца. На нивниот број им нема крај, а сумите за операции најчесто се движат од 50.000 до 250.000 евра, во зависност од тоа за која болест и за каква операција станува збор.

Дел од семејствата тврдат дека надлежните институции не се заинтересирани да им помогнат, па многу често се обраќаат до поголемите фирми. Се случува некои од нив да пуштат срце и да донираат поголема сума. Најчесто, добиените пари ги добиваат од обичните граѓани, од нивните доброволни прилози преку мобилните оператори и со помош на пријатели.

Во 2011 година, на предвремените парламентарни избори, во својот манифест Никола Груевски даде ветување дека сите болни што имаат потреба од лекување во странство, тоа ќе го добијат за само 200 евра. Се чекаа цели две години за да се исполни ова ветување со конкретни законски измени, но откако се исполни, бројот на пациенти кои добиваат „зелена карта“ за лекување надвор од државата се преполови, односно се врши голема селекција на „добитниците“.

Тоа може да се забележи и по потрошените пари во последните две години. Ако за 2013 година од фондовската каса биле потрошени 2,8 милиони евра за лекување во странство, таа сума за 2014 се намали на 1,7 милиони евра.

На еден митинг на ВМРО-ДПМНЕ во Тетово, во текот на последните изборни циклуси, во првите редови стоеше едно четиригодишно дете со црвена маичка и црвено капче на кое пишуваше „реформите ќе победат“. Тоа беше дојдено со својата мајка. Во таа пригода, премиерот го најави лекувањето во странство за само 200 евра. Тоа за детето и за неговата мајка значеше многу, бидејќи семејството требаше да плати 180.000 евра за операција во странство зашто малиот боледуваше од акутна леукемија.

Нема информации што се случи со тоа дете, дали е оперирано и ако е, како поминала операцијата? Но, јасно е оти надлежните институции треба сериозно да си ја сфатат работата, да реагираат навреме, да не ги селектираат случаите по партиска припадност на пациентите и да го отворат чекмеџето, бидејќи кога можат стотици милиони евра да трошат за барокни зданија, тогаш може да се спасат и детски животи.

Рамка:

МАРТИНА ДОБИ „ЗЕЛЕНО СВЕТЛО“ ОД ФОНДОТ

Дванаесетгодишната Мартина Стојковска од Струмица има деформитет на ’рбетниот столб, кој треба итно да се оперира во Турција, но за интервенцијата се потребни 40.000 евра, пари кои нејзиното семејство ги нема. Девојчето пред три дена добило позитивен одговор од лекарските комисии откако медиумите кренаа фама за неодговорноста на лекарските комисии и надлежните институции во случајот со Тамара.

Рамка:

ОБВИНИТЕЛСТВО ПОКРЕНУВА ИСТРАГА ЗА ТАМАРА

Основното јавно обвинителство – Скопје, по допрен глас, оформи предмет за случајот со 9-годишната Тамара Димовска од Велес.

Од таму информираат дека е назначен надлежен јавен обвинител, кој ќе го разгледа предметот и ќе почне постапка за утврдување на фактите и на евентуалната одговорност за смртта.​

Текстот е објавен на 4 мај 2017 година, во неделникот „Фокус“, во бројот 1126

Пишува: Валентина ВУРМО

Кога републичкиот јавен обвинител Марко Зврлевски и неговата колешка, шефицата на Основното јавно обвинителство Скопје, Гордана Гешкоска, ќе се пофалат дека на одреден предмет работат повеќе обвинители, станува јасно дека сепак ништо нема да сработат. Големиот број ангажирани обвинители, дури 23, им беше оправдување дека работат и на случајот со нелегалното прислушување, за на крајот да се прогласат за неспособни, со формирањето на Специјалното јавно обвинителство (СЈО).

Сега, кога по крвавиот четврток во Собранието, сите погледи се вперени токму во нив, повторно ја убедуваат јавноста дека ажурно работат, повикувајќи се на квантитет, наместо на квалитет. Па така, важно им беше да споделат дека на овој случај се ангажирани шестмина обвинители, со можност нивниот број да се зголеми, а од друга страна, по пет дена, имаа одвај 20 осомничени, и тоа само за едно кривично дело – „Учество во толпа што ќе изврши кривично дело“. Од друга страна, правните експерти и кривичари редат десетици кривични дела кои треба да им се стават на товар на насилниците и тоа од терористички напад, обид за убиство, па се до велепредавство и тероризам. Децидни се дека тоа што се случи во Собранието, кога беа повредени над сто пратеници, новинари и полицајци, не беше обичен протест на „спонтано собрани патриоти“, кој наеднаш стана насилен, туку беше чин на добро организирана толпа, која имаше задача да изврши крваво злосторство.

ОБВИНИТЕЛСТВОТО ВО ЗАШТИТА НА НАСИЛНИЦИТЕ

Досегашната истрага на Министерството за внатрешни работи и Обвинителството, речиси една недела по крвавиот настан, личи на онаа народната, турни ме да кинисам. Додека на социјалните мрежи случајот веќе се расчисти, односно се идентификуваа речиси сите тепачи, соучесници и организатори, надлежните институции одат кроце. До затварањето на овој број од неделникот од МВР информираа дека поднеле кривични пријави најпрвин против 15, па дополнително против уште пет лица, и тоа за кривичните дела „Учество во толпа што ќе изврши кривично дело“ според член 385 и Учество во толпа што ќе спречи службено лице во вршење на службено дејствие“ според член 384 од Кривичниот законик. Од обвинителството, пак, и тие ја информираа јавноста, но во нивното соопштение, случајно или не, едното кривично дело, или она посериозното, според член 358 е избришано.

За кривичното дело кое остана во обвинителството предвидени се затворски казни од три месеци до три години, а за избришаното, од една до десет години.

Во членот 384 од Кривичниот законик, се вели:

Тој што учествува во толпа што со заедничко дејствување ќе спречи или ќе се обиде да спречи службено лице во вршење на службено дејствие или на ист начин ќе го присили да изврши службено дејствие, ќе се казни со затвор од три месеци до три години. Водачот на толпата, ќе се казни со затвор од една до пет години.

За учество во толпа што ќе изврши кривично дело според членот 385 од КЗ, пак, предвидени се двојно повисоки казни.

„Тој што ќе учествува во толпа што со заедничко дејствување ќе стори насилства спрема луѓе или ќе оштети или ќе уништи имот од поголема вредност, ќе се казни со парична казна или со затвор до три години. Ако при дејствувањето на толпата некое лице е лишено од живот или тешко телесно повредено или настапила штета од големи размери, учесникот во толпата за самото учество, ќе се казни со затвор од три месеци до пет години. Водачот на толпата, ќе се казни со затвор од една до десет години“.

Но според правните експерти овие две кривични дела ниту одблизу не го опишуваат кривичниот настан што се случи во законодавниот дом, или тероризирањето од 1 час и 18 минути, како што ни опишаа дел од пратениците.

Според универзитетската професорка Мирјана Најчевска, чија потесна специјалност е владеење на правото и правната држава, по сите параметри станува збор за терористички атак со инволвираност на високи функционери од МВР и од власта.

–Не се работи за никаква тензија, не се работи за револтиран народ, не се работи за толпа. Станува збор за организиран акт на велепредавство. Терористички напад на паравојска врз највисоката државна институција- Собранието. Толпата народ е само штит за изведување на терористичкиот напад. Водачите и непосредните извршители треба да бидат судени според членовите: 305, 312, 313, 325, 326 и 327 од Кривичниот законик. Ова е организиран терористички напад во кој е вклучена полицијата, истакнува Најчевска.

ВЕЛЕПРЕДАВСТВО И ТЕРОРИЗАМ

Посочениот член 305 од Кривичниот законик е Велепредавство.

„Тој што со употреба на сила или сериозна закана ќе се обиде да го измени уставниот поредок на Република Македонија или да ги собори највисоките државни органи, ќе се казни со затвор најмалку пет години“. Потоа следува кривичното дело Вооружен бунт, од член 312.

„Тој што учествува во вооружен бунт насочен кон загрозување на уставниот поредок или безбедноста на Република Македонија, ќе се казни со затвор најмалку четири години. Организаторот или поттикнувачот на бунтот, ќе се казни со затвор најмалку пет години.

За кривичното дело Тероризам, член 313, пак, во Кривичниот законик е предвидена затворска казна до четири години.

„Тој што со намера да го загрози уставниот поредок или безбедноста на Република Македонија ќе предизвика или сериозно ќе се закани со предизвикување експлозија, пожар, поплава или друго општоопасно дејствие или акт на насилство, создавајќи чувство на несигурност или страв кај граѓаните, ќе се казни со затвор најмалку четири години“.

Казна од три до десет години, според член 325, пак, е предвидена за оној кој подготвува извршување на кривично дело.

Професорката Најчевска појаснува дека терористичкиот напад врз Собранието е долго време подготвувана акција, со јасно одредени улоги, хиерархиска поставеност и конкретна цел. Таа потсетува дека подолг период се минимизираше улогата на институциите и се повикуваше на линч. А, за да не дојде до забуна кој треба да биде линчуван, беа печатени потерници со ликовите на луѓето кои се одредени за цел на линчот. Односно, се градеше атмосфера на загрозеност, непријателство, омраза…
-Се разместуваат сили од МВР на соодветни клучни места од кои можат да помогнат во изведување на терористичкиот напад. Во конкретен момент се активира целата машинерија: се тргаат железните пречки од пред Собранието, се отвораат ширум предните врати од зградата, се блокираат сите странични излези за да не може некој да избега, полицијата во зградата и обезбедувањето се тргаат настрана и ја поведуваат толпата во напад, пратениците на ДПМНЕ во координација со организаторите на терористичкиот напад ги идентификуваат целите и ги посочуваат за егзекуција, вели Најчевска, која додава дека со целата терористичка акција раководи директорот на Бирото за јавна безбедност, Митко Чавков во координација со лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски.

НАМЕРАТА БИЛА ДА СЕ УБИЕ

Дека во четвртокот биле извршени неколку кривични дела сомнеж нема ниту адвокатот Филип Медарски. Тој појаснува дека треба да се тргне од констатацијата дека се работи за „организиран напад врз Собранието“ (квалификација од заедничкото соопштение на ЕУ, НАТО, САД и ОБСЕ), бидејќи од кривично правен аспект има огромна разлика дали се работи за организиран напад или пак за ескалација на мирни протести.

–Ако тргнеме дека се работи за организиран напад, очигледно цел на нападот е највисоката институција на власта, законодавниот дом, а со тоа и државата. Од кривичните дела против државата можат да се детектираат елементи на две пропишани дела, Велепредавство и Терористичко загрозување на уставниот поредок и безбедноста, вели Медарски.

Тој додава дека целата македонска јавност виде дека цел на напаѓачите беше да се лишат од живот некои од присутните пратеници.

-Удар со железен држач со тежина од 4-5 килограми по глава, не може да има друга цел. Интензитетот и времетраењето на тепањето на пратеникот Села не може да има друга цел. Тука, ако не директна, дефинитивно имаме евентуална умисла за лишување од живот. За среќа, напаѓачите не успеале во намерите и кривичното дело Убиство од членот 123 од Кривичниот законик е останато во обид, вели Медарски.

И универзитетскиот професор и поранешен разузнавач Владимир Пивоваров вели дека во Собранието се случи државен тероризам.

–Во четвртокот ни се случи државен тероризам, односно кога мафијата функционира во име на државата. Да сме нормална правна држава насилниците и организаторите треба да одговараат не за неколку, туку за милион кривични дела, вели професорот Пивоваров.

Според информациите на професорот, дел од насилниците биле спремни и да извршат убиство, бидејќи освен што ги удираат пратениците со се што ќе им дојде при рака, тие правеле и ортоми, од каблите на камерите и опремата на новинарите, со кои наводно имале намера да ги задават.

Професорката Беса Арифи потсетува дека на овој начин се убивале конкурентите на султанот Сулејман, односно со свилени ортоми кои се превртувале околу вратот на неговите конкуренти за престолот.

–Од толку гледање турски серии не е чудно што и насилниците потполно забегале и влегле во филмови на апсолутни монарси од средниот век, вели Арифи.

ПРАТЕНИЧКИОТ ИМУНИТЕТ ВО СЛУЧАЈОТ НЕМА ПРАВНА МОЌ

Во случајот, насилниците што ги повредија пратениците, новинарите и полицајците, нема каде да бегаат. Има толку многу видео материјали и фотографии, што вината им е залепена на чело. Но, затоа се очекува калкулациите да се водат околу помагачите и организаторите на насилната толпа, што сепак не може да издржи на долги патеки. Очигледно е дека насилниците имаа помош и од пратениците и од полицијата, бидејќи да одеше се спонтано, тогаш ќе им требаше барем малку повеќе време да ја најдат салата за прес конференција. Но, најголемиот дел од нив иако влегуваат за првпат во оваа зграда, веднаш се упатија на вистинското место. Освен што стигнаа бргу до салата на пресот, насилниците знаеја точно кого треба да нападнат. Толпата вообичаено не е толку прецизна кога е спонтана. Тоа покажува дека не зборуваме за толпа туку за добро упатени лица кои знаеле точно кому што треба да му направат.

Снимките открија дека пратеничката Елизабета Канческа- Милевска добро се познава со дел од насилниците, бидејќи со еден кој носи фантомка се прегрнува, а вториот е дури и „вистински џентламен“, па и бакнува рака. Пријателски поздрав од лице фантом доби и Владанка Авировиќ, која пак, и покрај снимката, негираше дека во Собранието видела граѓани кои носеле фантомки. Неколкумина, како на пример Илија Димовски, снимени се како разговараат или се договараат со насилниците. Нивната вмешаност допрва би се утврдувала, но она што е очигледно е вмешаноста на тројца пратеници кои се снимени како им ја отвораат вратата на насилниците. Меѓу оние кои ги пречекуваат силеџиите на главната врата во Собранието на снимките може да се видат Јохан Тарчуловски и Сашо Василевски.

Поделбата на улогите меѓу пратениците кои ги отвориле вратите, тие што ги упатувале насилниците, тие што ги поттикнувале, ги поддржувале и им помагале да извршат кривични дела повеќе од јасно ја покажува организираноста во извршувањето на тие злосторства. Соизвршителството е казниво според Кривичниот законик на РМ, како што е казниво и соучесништвото, поттикнувањето, помагањето, нарачувањето и организирањето на извршување кривични дела и тоа од една до десет години затвор.

Најчевска истакнува дека овие пратеници нема да можат да се сокријат под пратеничкиот имунитет, туку ќе мора да одговараат. Оттука, сите народни избраници кои учествуваа во терористичкиот напад на Собранието, според неа, треба да одговараат за велепредавство и да одлежат минимум 10 години затвор.

–Според Уставот, пратениците кривично не можат да бидат гонети за искажано мислење и за гласање, меѓутоа може и треба да се поведе кривична постапка за поттикнување терористички акт, за поддршка на терористи и за соучесништво во терористички акт.

Овие дела не застаруваат така лесно, така што, не само што треба, туку и мора да бидат казнети и ставени во затвор на подолго време, за да не ни се повтори ова и во иднина, вели Најчевска.

Според Уставот, член 6: „Пратеникот не може да биде повикан на кривична одговорност или да биде притворен за искажано мислење или за гласање во Собранието.“

ЧАВКОВ ПЕЧЕН ЗА КРИВИЧНА ПРИЈАВА

Прстот на вина задолжително треба да се впере и во дел од припадниците на МВР, и во тамошни раководни лица. Всушност, тоа веќе го стори министерот Агим Нухиу, кој како директно одговорен го посочи директорот на БЈБ, Митко Чавков. Тој истакна дека Чавков бил раководител на оперативниот штаб, но по ескалацијата на ситуацијата не му одговарал на телефонските повици се до 20 часот, а и лично не го нашол во оперативниот штаб. Затоа, пак, Чавков му бил достапен на партискиот лидер Груевски.

Според Медарски, кај полицајците кои спротивно на нивната службена должност не го спречија овој напад, имаме повеќе кривични дела.

Одговорноста на службените лица расте согласно нивното место во хиерархијата на командување.

–Најголема одговорност имаат оние лица кои биле должни да издадат наредби за да го спречат организираниот напад, а тоа не го сториле. Ова под услов да не се во дослух со самите напаѓачи, а ако се утврди дека постои таква врска, тие одговараат како нивни соизвршители. Несфатливо е да имаме речиси два часа жестоко насилство и тепање на пратеници во Собранието, а никој од МВР да не реагира, вели адвокатот.

Тој појаснува и дека се сторени и низа кривични дела против јавниот ред и мир, како Насилство од член 386 и Напад врз службено лице при вршење на работи од безбедноста од член 383 од КЗ. Сите оние кои заедно со толпата влегле во Собранието, а самите не зеле учество во насилството, сепак не се амнестирани од кривична одговорност, бидејќи сториле кривично дело Учество во толпа што ќе стори кривично дело од член 385. Доколку произлезат докази дека организираниот напад претходно бил планиран, сите кои зеле учество во ова планирање се потенцијални сторители на кривичното дело Злосторничко здружување од член 394 од КЗ. Кај сите овие кривични дела посебна улога имаат организаторите и за нив се предвидени значително потешки казни, од една до пет години затвор.

Во 2013, кога ВМРО-ДПМНЕ ја изгуби власта во Општина Центар, народот „спонтано“ се собра и ја демолираше општината. Сето тоа се случуваше пред очите на полицијата, која статираше на настанот. Обвинителството на Зврлевски со години „не можеше“ да ги пронајде виновниците, но затоа Специјалното јавно обвинителство поднесе обвинение, и тоа и против Груевски, за нарачател на насилството, бидејќи јавноста слушна како нарачува пет-шест шамари за Андреј Жерновски, и тоа јаки.

Сега, кога ВМРО-ДПМНЕ ја губи централната власт, народот повторно „спонтано“ се организираше, но сега не беа нарачани шамари, туку боксови и удирање со метални шипки, со можност да убијат. Истрагата треба да покаже дали нарачателот е ист, или сметката ќе ја плати некој друг.

Трпеновски: Снимките се цврст и несоборлив доказ

Според поранешниот јавен обвинител Јован Трпеновски, очигледно е дека обвинителството постапува внимателно, одејќи со полесни правни квалификации, но истакнува дека набрзо мора да следуваат и нови кривични пријави.

–Во никој случај не смее да се застане тука, туку кривично мора да се гонат и организаторите, но и политичките организатори, кои во овој момент се малку подзатскриени, но со изведувањето на доказите ќе се открие и нивната улога и одговорност. Обвинителот треба да се води од мотивот, а тоа е недавањето на власта, што ќе доведе до потешки правни квалификации, вели Трпеновски.

Тој истакнува дека овојпат обвинителството и судот нема да можат да играат на картата дека нема доволно докази, бидејќи снимките иако не се обезбедени со посебни истражни мерки, сепак ќе мораат да се прифатат како доказ.

–Во овој случај не постои можност снимките да се оспорат како доказ, бидејќи се фактографија на еден настан. Не постои можност да се исклучат како доказ, дециден е Трпеновски.

Оттука може да се заклучи дека Зврлевски и Гешкоска се ставени пред, за нив, тешка задача, бидејќи колку и да сакаат, нема да можат да замижат пред многубројните снимки, кои сведочат за крвавиот настан.

Најчевска: Нарачателите и организаторите мора да бидат казнети

Професорката Најчевска истакнува дека истрагата не смее да запре се додека не се откријат нарачателите и насилниците на крвавиот четврток.

–За да може навистина да се истражи терористичкиот напад врз Собранието треба да се формира посебна истражна структура (јавни обвинители, полиција, експерти …) која ќе изгради повеќеслоен случај кој нема да се занимава единствено со насилниците кои беа искористени како алатка за извршување на терористичкиот напад туку ќе ги открие вистинските нарачатели и организатори, вели Најчевска, која додава дека сепак прво мора да се направи смена во Јавното обвинителство, во судовите и во МВР, потенцирајќи дека ниту едно од делата за кои би се гонеле овие луѓе не застарува брзо.

Професорката заклучува дека важно е да не заборави она што се случи, да не се разводни насилството, бидејќи неказнувањето само ја отвора вратата на нови терористички активности од сличен или дури и полош вид.

–Ако не бидат судени и осудени на многу години затвор сите директни учесници во терористичкиот напад на Собранието, организаторите и нарачателите, судиите ќе ни испратат порака дека тероризмот е прифатлив во секојдневното живеење. Ако биде амнестиран еден единствен процесиран за терористичкиот напад врз Собранието, Иванов ќе испрати порака дека тероризмот е легална алатка во политичката борба, предупредува Најчевска.

Пишувал: Никола Младенов

По 16 години, неделникот „Фокус“ прераснува во дневен весник. Во 1995та, тој беше со нетрпение чекан од приврзаниците на ВМРО-ДПМНЕ. Денес, пак, на него се радуваат блиските на СДСМ. На почетокот бевме етикетирани како вмровци, денес сме жигосани како комуњари. Нормално, од власта. Или, поточно, од политичките партии, кои својата превртливост сакаат да ја оправдаат со некаква наша недоследност.

Демек, ние сме биле тие што сме ја менувале страната. Вистината, пак, е сосема спротивна. Политичките партии беа тие што ги менуваа ставовите, во зависност од тоа, дали стануваа власт или заминуваа во опозиција.

Штом ќе се добереа до власта, веднаш почнуваа да мрштат чела на сѐ што ќе се дрзне да ги критикува. Паднеа ли од неа, автоматски вклучуваа мозок и го констатираа отсуството на можноста за слободно мислење и негово јавно изразување. Во тие моменти, среде паднатите властодршци, „Фокус“ в миг се трансформираше од црн ѓавол, кој не им давал мир додека владееле, во безмалку единствен простор за пласирање на нивните опозициски мислења!

Очигледно, ништо не се променило во политички плуралната Македонија. Таа е само формално таква, а во суштина е сестра-близначка на социјалистичката и претходничка. И денес, како и тогаш, власта не избира средства во битката со оние што не мислат како неа. Настојува да ги замолчи на секој можен начин.

Едни паѓаат на привилегиите што им ги нуди, други пропаѓаат во монтирани процеси од секаков тип, до кои никогаш не би дошло, доколку жртвата свиткала ’рбет и продолжела да пее по владејачките ноти. Законот повторно не важи за сите.

Тоа, пак, нѐ води до непомирливиот спор меѓу „Фокус“ и секоја власт. Ние сакаме општество на слободни луѓе, кое нуди еднакви шанси за сите, тие сакаат збирштина од безрбетници, кои успеваат благодарејќи на слепата послушност на партиското племе. И тука  нема компромис!

За да дојдеме до посакуваната цел, за да станеме дел од современиот европски свет, ние мораме да создадеме простор за различното мислење, кое ќе се соопштува без страв од какви било последици.

За таа цел, неделната доза се покажа недоволна, па, еве, стигнавме до дневен „Фокус“. Во таа битка вложуваме сѐ. Го заложуваме сопствениот личен и професионален интегритет. Неделниот „Фокус“ ги вложува сопствените средства во дневното издание, за да остане свој, за да можеме секому да му кажеме што мислиме.

Но, многу повеќе, за да ги охрабриме сите граѓани, да знаат дека не се сами во желбата за создавање услови за живот, достоен на времето што го живееме. Со таа мисла, ве повикувам на ова возбудливо патување, кое на крајот ќе покаже дека нема цена што не вреди да се плати, за да се стигне до слободата. Само така ќе стигнеме до Македонија, во која народот ја контролира власта, а не таа него. Која и да е.

Текстот е објавен на 1 јуни, 2017 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1130

Пишува Јадранка КОСТОВА

Одамна не сум се чувствувала вака издишано. ДПМНЕ е конечно опозициска партија, а новата влада, освен на тема „човечки ресурси“, нема за што да ја анализираш или критикуваш. А фокусовски е, нели, да сториме троа „лоша“ дума за власта. Еве, прво, ич не ме бендисува што владата ќе има толку многу министри, 26 бре, небаре сме стотици милиони жители. Особено сум антипротивна на министерства без ресор. Оти абер немавме никогаш што безресорните сработија, па ги третирам како жив зијан за буџетот.

Втор „амандман“ поднесувам за кадровската министерска понуда од ДУИ. Имам дојам дека се предлог на Груевски. Не ме асоцираат на реформисти. А и не можам да се правам мутава дека за некои фаци во бомбите имаше троа муабети за дубари. Секако, имам разбирачка дека мандатарот е принуден на компромиси, согласно пратеничките математики. И тоа е она што, од друга страна, ќе ги прави поодговорни. За разлика од тие што сонуваа 61 пратеник за да прават што сакаат.

И додека не проработи владата на премиерот Заев (треба да се навикнеме на новите „титули“), ај уште троа да се позанимавам со груевци. Немало да ги повторат грешките што СДСМ ги правеле како опозиција, мртов сериозен порача Илија Димовски. Непоправливи се! Јас, пак, сакам да верувам дека новата власт нема да ги повтори – не грешките, туку идиотштините што ни ги приредуваше ДПМНЕ од позиции на апсолутна власт.

Ако ги тргнеме сите оние ветувања за бесплатно ова, поддршка милионска на она, што за обичниот граѓанин значи многу, сакам да не се занемари големата слика. Заробените институции од една партиска врхушка, да не го сменат само окупаторот. Фино звучи што Заев се заложи да нема реваншизам, но убедена сум дека членовите на злосторничкото здружение од претходната власт ќе ја прогласат и правдата за реваншизам. Тука не треба да има компромис.

Да, Груевски е нокаутиран, ама уште не и груевизмот. Тој толку долго траеше, успешно переше пари, мозоци и биографии, што за стотина илјади ненормалното е демократија. Метафорично, како кога дивите животни што израснале во Зоолошка градина наеднаш ќе ги пуштите од зад решетки. Тешко ќе се снајдат затоа што решетките им станале природен амбиент. Враќање на нормалноста затоа е ПРИОРИТЕТ.

Еве, и пастирот никако да се навикне дека не е премиер. Тој уште шета на градилишта, талентите му рапортираат… Може Заев да го земе за министер со ресор – пуштање објекти во употреба (по неколку пати), удирање лопата за изградба… Знаевме дека имаше дузина политички мотивирани апсења и судски процеси, ама се истакна и со „политички мотивирано отворање објект“ како Филхармонија недовршена.

Да сме на чисто, „Фокус“ ќе остане да биде коректор и на оваа власт. Но, за првпат нема да биде сојузник со една опозициска партија, која како власт беше оригинал злосторничко здружение. Која сотре стотици семејства од алчност и поради одмазднички настраности. Која ги урниса СИТЕ институции… сите буквално. И по сите бомби и снимки, крвави собраниски настапи и полициски млатења пратеници, верниците му се поклонуваат на Капото. Енде!

Кога во 1995 година, Никола Младенов го основаше „Фокус“, потсмевајќи се со стариот еднопартиски режим, го прогласи за „неделник на внатрешниот, а богами и надворешниот непријател“. Иронијата стана реалност токму во груевизмот. Никола замина од овој свет во контроверзна сообраќајка! Ни една телеграма на сочувство не испратија. Уште нѐ проколнаа затоа што фондацијата Сорос го помогна рестартот на „Фокус“. За утеха, и пред тоа бевме предавници по нивен психопатски аршин.

Значи, ние продолжуваме „За нештата да станат појасни“. Ако „Фокус“, не дај Боже, стане провладин медиум, тогаш и не треба да постои! Оти ако власта станала толку демократска, не ни личи да бидеме Латаси и Мирки! Ако овие, пак, режимски евергрин егземплари станат поддржувачи на владата на Заев, тоа ќе биде прв аларм дека власта оди во лош правец!

Текстот е објавен на 13 октомври, 2016 година во неделникот „Фокус“ во број 1097

Пишува: Ирена МУЛАЧКА

На 6 септември годинава, само половина час по полноќ се случи тешка сообраќајна несреќа во која македонски туристички автобус со 39 патници се судри со камион што превезувал јаглен во близина на турскиот град Едрене. Во несреќата загина 45-годишен струмичанец, а потешко беше повредена 52-годишна скопјанка. Со брзина на светлината се прошири веста за сообраќајката, а македонските и турските медиуми беа преплавени со видеа и фотографии од страшниот настан на кои можеа да се забележат уништениот автобус, разлетаните стакла, делови од возилата расфрлани по асфалтот, луѓе заглавени меѓу седиштата, лелеци на сите страни…

Според информациите во медиумите, патниците од кои поголемиот дел биле трговци, тргнале на еднодневна шопинг-тура во Истанбул. На враќање се случила трагичната сообраќајна несреќа. Очевидците на настанот раскажувале дека од силината на ударот, камионот цели 200 метри го влечел автобусот со себе. Тој се забил во приколката на камионот, па морале да интервенираат пожарникарски екипи за да ги извлечат патниците заробени меѓу седиштата. Од камионот истекувала нафта поради што постоела опасност и да се запалат.

Турските медиуми за кратко време ја информираа јавноста и објаснија дека дел од повредените патници се пренесени во три турски болници, во Едрене, Кешан и Малкара, додека возачот на автобусот и возачот на камионот завршија во притвор во Турција. Веднаш по несреќата, претставници на македонскиот конзулат во Анкара ги посетиле повредените патници во трите болници.

Меѓу 39-те патници што биле во автобусот е и 52-годишната Снежана Караџовска од Скопје, која се здоби со најмногу повреди и на која ѝ се ампутирани двете нозе над колената.

 ШТО ТИ Е ЧОВЕК, СЕ РАДУВА НА ИНВАЛИДСКА КОЛИЧКА!

Екипа на „Фокус“ ја посети Караџовска на скопската Клиника за ортопедија во четвртокот, само еден ден пред да ја напушти болницата и да замине на домашно лекување. Една недела по тешката сообраќајна несреќа, таа била хоспитализирана во две турски болници, во Кешан каде што ѝ биле ампутирани двете нозе, а подоцна била префрлена во државната болница „Султан Први Мурат“ во Едрене, каде што ѝ биле правени дополнителни испитувања. Откако ја напуштила турската болница, три недели поминува на Клиниката за ортопедски болести во Скопје. Караџовска ни објасни што се случувало таа кобна вечер.

Кога влеговме во нејзината болничка соба, таа нѐ пречека со насмевка, позитивна енергија и со волја за живот, тврдејќи дека иако останала без двете нозе, сепак е среќна што е жива. Како што ни рече, не ѝ било првпат да патува преку фирмата „Бога транспорт“, која е автопревозник, иако најчесто патувала преку друга туристичка агенција. Караџовска има свој бутик и за Истанбул тргнала да набави стока, но патувањето го поместила неколку дена порано сакајќи за 8 Септември, Денот на независноста, со ќерка си Леа да отпатуваат четири дена во Грција, откако таа претходно се вратила од двомесечен престој во Германија.

– Сакав со ќерка ми да се видиме раат, се немаме видено два и пол месеци и да си се посветиме една на друга – вели нашата соговорничка.

Но, несреќата што ѝ се случила не дозволила да ѝ се исполни желбата. Таа се присетува дека на враќање кон Скопје седела на средината на автобусот и дека по целодневниот шопинг била многу преморена, а нозете ѝ биле отечени од пешачење. Батеријата од мобилниот телефон ѝ била испразнета и се упатила кон шоферот на автобусот да го замоли да го приклучи телефонот на полнач. Во моментот додека разговарала со него, некој од патниците се симнал од автобусот и останале две празни седишта напред, зад шоферското место.

– Со шоферот се знаеме со години. Тој ми рече – Слободни се седиштата, нема никаков проблем, слободно седни. Тоа беа помошните седишта до него, од десната страна. Како што бев преморена, легнав, ги испружив нозете и веднаш заспав. Што се случи и како, не знам. Лежев свртена со грб кон шофершајбната. Подоцна разбрав дека сме се судриле со камион со јаглен. Ништо не се сеќавам, меѓутоа ми кажаа дека ударот бил силен, јас многу сум викала, дури пожарникарски екипи го сечеле автобусот за да ме извлечат од него – ја раскажува Караџовска својата потресна приказна за „Фокус“.

Бидејќи очигледно била во бессознание, за својата голгота разбрала од другите патници.

– Ми кажаа дека сум била ептен заглавена, дека го сечеле автобусот за да ме извлечат, а нозете ми биле згмечени. Имало врескање, пискотници, плачење. Страшно и траорно било – вели 52-годишната скопјанка.

Сето тоа е избришано од нејзината меморија, но единствено на што се сеќава е дека се разбудила во болница во Турција, не знаејќи ниту каде е, ниту што бара таму.

– Не знаев што се случило, ама знаев дека немам нозе. Немам нозе над колената. Постепено се будам, ми тежат рацете, ми тежат капаците на очите, но едно сум свесна – дека немам нозе. И, си велам, добро е – „немам нозе, ама жива сум“. Дали е можно некој така лесно да се помири со тој факт? Кога ме ставија првпат на инвалидската количка, јас дури се израдував и заплакав, повторувајќи ги истите зборови „немам нозе, но жива сум“. Тоа е најважно. Еј, што ти е човек, се радува дека е во инвалидска количка – вели Караџовска.

Веднаш по несреќата, откако била примена во болницата, пристигнала конзулката од Македонија во Истанбул, Зерин Абаз, која и по еден месец од несреќата редовно се јавува да ја слушне како е, дали е подобро и дали си отишла дома. Таа цело време ја испрашувала за да види дали се сеќава на нешто и веднаш ги информирала нејзиниот сопруг Горан и ќерка ѝ, кои за два дена по сообраќајката дошле во болницата во Едрене. Таа нема зборови со кои би можела да им се заблагодари на двајца странци, брат и сестра Емел и Хакан Шилахсиоглу, кои секогаш биле тука до неа да ѝ помогнат, како и на медицинската сестра Фатиме Аким, која е од Скопје, но се омажила во Едрене.

СЕ НАДЕВАМ ДЕКА ЕДЕН ДЕН ЌЕ УСПЕАМ ДА СИ КУПАМ НОЗЕ

Освен што ѝ биле ампутирани нозете, Караџовска имала и други повреди по телото. Лекарите откриле дека таа има повреда на главата, скршена рака и скршено ребро, па ѝ направиле уште една интервенција за да проверат дали има внатрешно крвавење. По седум дена лекување во турската државна болница, со возило на Брза помош организирано од Македонија таа била префрлена на скопската Клиника за ортопедски болести.

– Кога тргнавме, имав многу големи болки и уште на 15-от километар им реков да ме вратат, дека нема да го преживеам патот до Македонија. За да ми ги смират болките, ми ставаа инјекции и инфузии, но, сепак, тоа не се издржуваше. Кога стигнавме во Скопје, ме доведоа на Ортопедија, каде што останав уште три недели – вели Караџовска.

Покрај сведочењето за личното премрежие, Караџовска за „Фокус“ ги споредува и условите во кои работат лекарите и болничарите во Турција и во Македонија. Иако е задоволна и од лекарите и од медицинскиот персонал во Македонија, сепак додава дека за разлика од оние во Турција, тие немаат основни услови за работа.

– Немаат никакви лекови, инфузии, анестезија. Ми ги вадеа конците на нозете без анестезија. Не можам да ви опишам какви болки се тоа. Полудев од болки. Ја кренав болницата од викање. Едвај издржав. Персоналот е супер, ама нема со што да ги лекуваат пациентите. Сѐ си купував. Почнав да се шегувам дека поради тоа што немаат со што да ги лекуваат пациентите, почнуваат луѓето и духовно да ги лекуваат – додава 52-годишната скопјанка.

Пред да си замине од болницата, од социјалното Караџовска добила инвалидска количка, која, како што вели, воопшто не може да ја користи затоа што не е прилагодена на нејзините домашни услови.

– Како можеа да ми дадат таква количка? Дали се свесни дека со неа ништо не можам да направам, односно не можам ниту во бањата да влезам, да се искапам, зашто за тоа треба да се сруши вратата. Тие ги даваат инвалидските колички без пари, но јас требаше да изберам каква што одговара на моите услови, а не да ми дадат нешто што не може да го користам. Целиот живот ми се менува од корен – се жали Караџовска.

Од болницата ѝ рекле дека треба да почне со рехабилитација и да се навикне на новиот начин на живот.

– И покрај сѐ што ми се случи, имам волја за живот. Морам да си го гледам детето. Се надевам дека еден ден ќе успеам да си купам нозе и да продолжам со исто темпо во животот како досега – вели скопјанката.

ШОФЕРОТ НА АВТОБУСОТ ОСТАНУВА ВО ПРИТВОР ДО СУДЕЊЕТО

По еден месец од сообраќајната несреќа, 50-годишниот Зоран М., шоферот што го управувал автобусот, сѐ уште е во притвор во Турција. Во меѓувреме, турските власти ја продолжуваат истрагата за сообраќајката. Според досегашните резултати, несреќата ја предизвикал возачот на автобусот кој, според полицискиот увид, возел над дозволената брзина и со десната страна на автобусот се забил во камионот пред него. Тој, како и возачот на камионот дале исказ пред надлежните, но во притвор е задржан единствено македонскиот државјанин. Шоферот останува во притвор сѐ до закажување на судскиот процес.

Во таков случај, на македонска територија не се покренува никаква истрага, ниту, пак, се покренува некаква постапка за негово префрлување тука. Овие информации за „Фокус“ ги потврдија и од Основното јавно обвинителство.

– Јавното обвинителство на Република Македонија нема надлежност да покренува истрага за сообраќајна несреќа што се случила на територијата на Република Турција – се наведува во писмениот допис од ОЈО.

Од друга страна, пак, скопската фирма „Бога транспорт“, која превезува патници, не се води како туристичка агенција, туку како автопревозник. Во таков случај, сите патници со билетот за патување автоматски добиваат и патничко осигурување, што значи дека за сообраќајка во која има загинати и повредени, патниците и нивните семејства треба да добијат отштета од државата. Ако оштетениот не е задоволен од понудената сума, тогаш треба да покрене судски процес.

Караџовска вели дека веќе почнале да ја контактираат адвокати за да го разгледаат и тој дел, каква сума ѝ следува како оштетена во тешката сообраќајна несреќа.

– Сега дојдов до документите, ја добив отпусната листа од болницата и треба да поднесам барање до осигурителната компанија. Тие ќе ми понудат одредена сума, но за тоа се уште не сум размислила бидејќи по се што ми се случи, немав ни време, ни простор за тоа. Сепак, планирам од осигурувањето што ќе го добијам, да си купам нозе – вели 52-годишната скопјанка.

Рамка:

СОПРУГАТА НА ШОФЕРОТ МЕ ПОСЕТИ ДВАПАТИ ВО БОЛНИЦА

Караџовска објаснува дека сопругата на шоферот на автобусот ѝ била дури двапати во посета во болницата.

– Цело време жената плаче, што е виновна таа – вели нашата соговорничка.

Таа објаснува дека поради фактот што живее на трети кат во зграда во која нема лифт, а ќе мора да се движи со инвалидска количка, има намера да се обрати до градоначалникот на Карпош, Стевче Јакимовски ако може да се најде некакво решение за нејзиниот проблем.

– Сега доаѓаат избори, можеби ќе искористам гужва да ми помогнат во оваа тешка ситуација – вели Караџовска.

Рамка:

ТУРСКАТА ДРЖАВНА БОЛНИЦА Е ПРИМЕР КАКО ТРЕБА ДА ИЗГЛЕДА ЈАВНОТО ЗДРАВСТВО

Според нашата соговорничка, за разлика од државните болници во Македонија, болниците во Турција се чисти, изгледаат убаво и ги имаат сите услови за работа.

– Таму има кревет за болниот, но и за неговиот роднина, фрижидер, телевизор во секоја соба… Во болницата имаше една девојка, која знаеше англиски и која ми помагаше цело време додека дојдоа моите. Не можам да ви опишам колку сум им благодарна. Немав ништо со мене, бев целата приклучена на апарати, таа ми купуваше пижами, ми носеше храна…

Текстот е објавен на 13 јули 2012-та во неделникот „Фокус“ во бројот 889

Пишувал
Влатко СТОЈАНОВСКИ

Додека насекаде за најголеми ѕвезди важат пејачите и актерите, кај нас главни фаци од општествениот живот се политичарите, бидејќи нивната парада низ јавниот простор привлекува најголемо внимание. Притоа, народот својот поглед најчесто го фокусира и најдолго го фиксира на директните експоненти во политиката, претежно, на оние кои во моментот ја водат државата. Така, граѓаните коментираат за јавните настапи, приватниот живот и за личното богатство на политичарите кои се на истурени позиции во партиите и во институциите, па многупати неправедно ги занемаруваат тие што дејствуваат во втор план, или од заднина.

Колку за поткрепа на претходната теза, премиерот Никола Груевски, шефот на тајната полиција Сашо Мијалков, министрите Зоран Ставревски и Гордана Јанкуловска, како и пратениците од првите собраниски клупи Влатко Ѓорчев, Илија Димовски, Силвана Бонева, се „џуџиња” во споредба со пратеникот Васил Пишев, по прашањето колку официјално тежи нивното ќесе. Иако Пишев важи за повлечен и мирен народен избраник кој најчесто се јавува за збор кога реплицира, неговото имотно досие е прилично импозантно. Секако, тоа само од себе не мора да значи дека вмровскиот пратеник од Струмица е инкриминиран, но не може ниту да биде случајно јавен функционер да поседува значителен недвижен и движен имот.

БОГАТО КОНТО

Од она што Пишев пријавил до антикорупционерите како официјална имотна состојба, произлегува дека поседува земјоделско земјиште во Струмица во вкупна вредност од девет милиони денари, земјоделско земјиште во Гевгелија во вредност од еден и пол милион денари, како и земјиште во Дојран од половина милион денари. Исто така, има куќа и двор во родниот град од 28,5 милиони денари и стан во Скопје од пет милиони денари. Притоа, на свое и на име на брачниот другар навел четири моторни возила, сопственички удели во исто толку фирми и низа банкарски депозити, иако билансот малку го пореметува еден долг во форма на кредит.

Арно ама, од сѐ што е приложено, најголемо внимание привлекува тоа што на негово лично име стои деловен простор во изградба (веќе изграден), паркинг простор и стан во бугарскиот град Благоевград. Во обем, реалниот посед на струмичкиот пратеник во овој град на западната страна на источниот сосед може слободно да се помножи со два, бидејќи истото стои и кај неговата сопруга. Затоа „Фокус” го праша овој функционер како го стекнал богатството и што го одвело отаде границата, каде што заедно со семејството има два стана и гради деловни објекти со паркинг простор, сето тоа во вкупна вредност од речиси осумдесет милиони денари?

– Јас како стопанственик низ целиот мој живот, одамна бев поврзан со Бугарија како бизнисмен кој се занимава во производство и трговија со масло. Моментално во Благоевград имам хотел кој го изградив последниве години, релативно на страна од центарот на градот, кон планината. Но, како што криза е насекаде, така и во Македонија, па и во Бугарија работата драстично опаѓа – го почна разговорот Пишев, со кого се сретнавме во македонското Собрание.

Инаку, станува збор за хотелот „Парк Бочиново”, кој се наоѓа во близина на националниот парк Рила, каде што е лоцирана резиденцијата на поранешниот бугарски комунистички лидер Тодор Живков. Во непосредно опкружување се природниот парк Бочиново, долж реката Бистрица, каде што се наоѓа два и пол километарско шеталиште со аквапарк и базен, како и ски-патеката Бодрост. На официјалната интернет страница пишува дека се работи за нов хотел со три ѕвездички, кој располага со 36 соби, од кои 5 луксузни апартмани (еден за младоженци), софистициран ресторан со тераса, конференциска сала..!

ЕМ ПРАТЕНИК, ЕМ ДИРЕКТОР!?

Имено, пратеникот од градот под Беласица долги години ја води фирмата „Ал-макс”, формирана во 1997 година, која, според вмровски критериуми, е најцрниот период од бранковото владеење. Една година подоцна ќе изгради рафинерија за сончогледово масло. На интернет страницата на оваа компанија, чиј производствен капацитет се движи од 70 до 100 тони на час, стои дека има 2.500 трговски партнери од земјите во соседството, меѓу кои е и Бугарија. Од сајтот на регионалната струмичка стопанска комора може да се извлече информација, дека вмровскиот пратеник сеуште е директор на оваа компанија, што освен морални дилеми за разграничување на бизнисот и политиката покренува прашање – дали постои судир на интереси?

Во таа насока, според Законот за Собрание, функцијата пратеник е неспоива со вршење на други јавни функции или професии, а според Закон за спречување на судир на интереси, службено лице не смее на кој било начин да ја користи положбата за да влијае за донесување одлуки, со цел да постигне приватен интерес или корист за него или за негови блиски лица.

Членот 9 од овој закон, пак, предвидува доколку службено лице пред да стапи на функција управувал со трговско друштво, должно е управувањето да му го довери на друго лице или тело. Всушност, дефиницијата за судир на интереси гласи:
„Состојба кога приватниот интерес на службеното лице е во спротивност со јавниот интерес, овластувања и должности или кога приватниот интерес влијае или може да влијае врз неговата непристрасност при вршење на работите од јавен интерес, овластувања и должности.

Судир на интереси постои кога со вршење на службено или друго дејство директно или индиректно се влијае врз материјалните или нематеријалните интереси на службеното лице или на членовите на семејството, додека блиски лица се лицата во брачна или вонбрачна заедница, роднини под крв по права или странична линија до четврти степен”.

Меѓутоа, бизнисменот кој го тера првиот пратенички мандат како избраник од најголемата владејачка партија тврди дека се повлекол од директорската позиција во семејната фирма, односно таму назначил друг управител, слично како што сторил со хотелот во Благоевград. И покрај тоа што други луѓе ги водат фирмите, сепак, тој признава дека врши надзор и контрола на бизнисите. Сепак, според него, нема ништо спорно меѓу неговите активности во приватниот сектор и пратеничката функција, како од законски така и од етички аспект!

НИКОЛА ПОДОБАР ОД ЉУБЧО

Интересно е тоа што во политичките кругови се зборува оти тој нема вмровски бекграунд, односно, дека заедно со неговото семејство бил  левоориентиран, што го демантираат од ВМРО-ДПМНЕ, велејќи дека струмичкиот пратеник отсекогаш бил близок до десницата.

– Отсекогаш сум близок до ВМРО-ДПМНЕ, иако немам хипотеки ниту долгови кон партијата, бидејќи јас сум ја помагал финансиски. Бев близок и со Љубчо Георгиевски, но за време на расколот во 2004 година застанав на страната на Груевски како човек кој ветуваше зачувување и развој на државата и тогаш го спречував одливот на кадри од ВМРО-ДПМНЕ во ВМРО-НП – објаснува Пишев.

Токму премиерот Груевски е главната причина, зошто по толку години решил членот на парламентарната група за соработка со Бугарија да го замени бизнисот со политиката. Па, иако не значи дека ако некој директор стане јавен функционер, неговиот бизнис по автоматизам треба да згасне, во овој случај сосема легитимни се прашањата, чии интереси примарно застапува тој – јавни, политички или бизнис интереси, или пак, можеби се испреплетуваат сите три како резултат на неговите општествени ангажмани? И, како по обичај во вакви деликатни случаи, прашањата секогаш остануваат до крај нерасчистени!

Од законодавната до локалната власт
ПИШЕВ САКА ДА ГО ПРЕИСПИТА РАБОТЕЊЕТО НА ЗАЕВ

Пратеникот Пишев не исклучува дека ќе биде кандидатот на ВМРО-ДПМНЕ за градоначалник на Струмица, доколку меѓу апликантите на конкурсот го избере партијата. Тој вели дека има визија за развој на градот и дека има шанси да го победи до сега неприкосновениот Зоран Заев, кој, според него, се повеќе ја губи поддршката. За време на неговите два градоначалнички мандати, вмровскиот пратеник оценува дека градот бил жртва на милионски криминал, поради кој најавува ревизија како се трошеле општинските пари.

Специфично е тоа што неговиот трансфер од бизнисот во Собранието, кој еве може да заврши и во локалната самоуправа, во целост потсетува на патот на Заев од бизнисот преку законодавниот дом, па до градоначалничката функција во Струмица, каде на следните локални избори в година ќе се бори да заокружи 12 години локална власт!

Алтернатива за жолтата куќа
ВМРОВЦИ ОДРЖУВААТ СОСТАНОЦИ ВО БЛАГОЕВГРАД?

Една од шпекулациите во политичките кулоари е дека хотелот „Парк Бочиново” секоја недела е редовна дестинација на високи вмровски претставници од извршната и законодавната власт, кои наводно одржуваат важни состанок подалеку од центарот на сите збиднувања. Добро упатен функционер од ВМРО-ДПМНЕ вели дека тоа е шпекулација, бидејќи до сега ниту еден негов колега не го посетил неговото здание. Сепак, тој информира дека некои од нив добиле покана за посета на градот и на хотелот.

Двојни стандарди
ОПОЗИЦИОНЕРИТЕ НА ТАПЕТ, АКО ГИ „ПОМИРИСААТ” БУГАРИЈА И ГРЦИЈА!

Висок опозициски функционер смета дека крајно лицемерно е тоа што власта тера црна кампања кон еден од опозициските лидери поради неговата пробугарска ориентација и бугарофилството, кога претставници од власта тераат бизнис во Бугарија. Исто така, додава тој, смешно е кога провладините медиуми шират пропаганда дека опозиционер бил на одмор во Грција, кога вмровски перјаници џогираат на грчки плажи и пливаат во грчки води. Според него, секој има право како сака да го троши сопственото време и каде сака да ги троши своите пари!

Текстот е објавен на 7 ноември, 2014 година во неделникот „Фокус“, во бројот 996

Ристо Малчески е универзитетски професор, доктор на математички науки. Како најдобар студент во генерацијата дипломирал на Математичкиот факултет во Скопје, а подоцна магистрирал и докторирал. Од него можност да учат имале неколку генерации на Природно-математичкиот факултет во Скопје, а веќе со години им предава и на студентите на приватниот универзитет ФОН, по предметите математика за бизнис и статистика за бизнис. Со неговото име се потпишани триесетина универзитетски учебници и учебници за средно и основно образование, како и десетици научни трудови и статии. Во момент кога многумина негови колеги тивко го критикуваат екстерното оценување во основното и во средното образование, тој аргументирано и во детали го разобличува циркусот, кој, според него, е само дел од рашомонијадата на македонскиот образовен систем

ФОКУС Во изминативе два месеца образовната јавност е прилично вознемирена со екстерното оценување. Кои се причините за тоа?
МАЛЧЕСКИ Причини за вознемиреност има бидејќи генерално екстерното оценување е наполно промашено. Основната причина за ваквата оцена е во фактот дека во текот на учебната година учениците се оце­нуваат во постапка во која однапред не ги знаат прашањата, а додека на екстер­ното тестирање се оценуваат на видени прашања од кои, според Државниот испитен центар, случајно се избираат 30 прашања. Затоа резултатите на учениците добиени во двата про­цеса на проверка на знаењето се неспоредливи, како што се неспо­ред­ли­ви и по­стигнатите времиња на еден атлетичар од две трки на 1.000 метри, од кои едната е на атлетска патека, а другата на планинска крос-патека.

ФОКУС Значи ли тоа дека учениците во двете постапки не се оценуваат според исти критериуми?
МАЛЧЕСКИ Да! Меѓутоа, самиот процес на екстерно оценување има многу сла­бости. Имено, тој се одвива паралелно во две линии, кои се неспоредливи и кои генерираат нееднаквост на наставниците. Така, наставник кој предава од прво до трето одделение го оценува тричлена училишна комисија составена од наставници од исто или од сродно наставно подрачје и притоа оценувањето се врши врз основа на збирка докази кои наставникот ги обезбедува во текот на учебната година. Слична е состојбата и со наставните предмети музичко образование, ликовно образование и физичко и здравствено образование од четврто до деветто одделение, како и техничко образование во четврто, петто и во шесто одделение. И во овој случај има каков-таков правилник со определени критериуми, за чиј квалитет подобро и да не говориме. Ова значи дека оценувањето на работата на овие наставници се сведува на проверка дали во текот на годината континуирано го следеле напредувањето на учениците, но во случајот никако не може да се каже дека се проверува и дали дадените оценки се навистина реални. Од друга страна, за сите останати наставни дисциплини се спроведува екстерно тестирање, за кое патем кажано иако, на пример, согласно член 54 став 5 од Законот за основно образование е предвидено да се донесе соодветен правилник, според мое сознание таков правилник воопшто не е донесен. Сето ова генерира бројни слабости и остава простор за многу произволности при спроведувањето на екстерното тестирање, кое не е валидно бидејќи државата не ги усвоила документите за чие донесување самата се обврзала.

НЕПРИМЕНЛИВИ КРИТЕРИУМИ

ФОКУС Кои кри­териуми тогаш се применети за добивање оценки по предметите за кои имаше екстерно тестирање?
МАЛЧЕСКИ Тука имаме интересна ситуација. Според критериумите за оценување изработени од Бирото за развој на образованието (БРО) и кои се наоѓаат на официјалната веб-страница на бирото, оценувањето треба да се реализира согласно Блумовата таксономија и тоа според мене не е спорно. Меѓутоа, овие критериуми се применливи во процесот што го реализира наставникот во текот на учебната година, но тие се наполно непри­менливи при вака замислено и реализирано екстерно тестирање. Имено, според крите­риумите имаме четири елементи кои наставникот при определувањето оценка за успехот на учениците треба да ги има предвид: запомнување и репродуцирање на наставните содржини; разбирање/сфаќање на обработените содр­жини, односно способност на ученикот нив да ги интерпретира со свои зборови; при­мена на научените содржини во конкретни задачи со познати и нови елементи и во дру­ги нови ситуации; како и повисоките интелектуални способности на анализа, син­теза и вреднување што подразбираат способност на ученикот за средување, ком­би­ни­рање елементи во нови целини и способност за вреднување на оправданоста или научноста на некое тврдење или дело. Понатаму, откако наставникот ќе ги согледа постигањата на ученикот на секое од наведените нивоа според стандардите за на­став­ниот предмет – за секоја тема или подрачје, ја утврдува оценката на ученикот согласно критериумите дадени од бирото.

ФОКУС Зошто овие критериуми се неприменливи за екстерното тестирање?
МАЛЧЕСКИ Затоа што природата на повеќето наставни предмети, како што се: етика, граѓанско образование, природни науки, биологија, историја, географија, мајчин јазик, странски јазик и слично, не дозволува при одговарање на прашања со понудени одговори да се добие сознание за тоа колку учениците може да ги применат знаењата, а уште помалку да се оценат нивните способности за анализа, синтеза и вреднување. Прашањата со понудени одго­во­ри може да послужат само за проверка на постигањата во деловите на запомнување, репродуцирање и разбирање, па оттука примената на скалата за оценување дадена од Бирото за развој на образованието и според која на екстерното се вреднувани резултатите е недопустлива, бидејќи како што претходно видовме таа може да се применува само во случај кога имаме прашања со кои може да се оценуваат сите четири нивоа на знаење.

ФОКУС Сето ова што го говорите се чини дека немаше некакво влијание на јавното мислење, туку проблемот ескалираше по објавувањето на резултатите. Што е причината за тоа?
МАЛЧЕСКИ Причини има многу, но да почнеме со ред. Според член 97, став 1 од Законот за основно образование, врз основа на резултатите од екстерното проверување на успехот на учениците се оценува објективноста и професионалноста на наставникот во вреднувањето на успехот на ученикот. Последното, само по себе значи, дека се вред­нува објективноста и професионалноста на севкупниот процес на оценување, односно за сите ученици на кои им предава соодветниот наставник. Но, што се случи? Дали од незнаење или од некои други причини, резултатите од тестирањето се споредуваат само со резултатите од оценките што ги имале учениците кои се тестирани и врз основа на тоа се донесува суд за севкупното оценување реализирано од наставникот, по што се изрекуваат драконски казни или се делат минорни награди. Ваквата постапка не е во ред, бидејќи ако се сака објективна слика, тогаш резултатите добиени од приме­рокот на ученици кои екстерно се тестираат треба да се споредат со резултатите од севкупното оценување. Науката за ова пропишала постапка, која во голема мера гарантира објективност на овој дел од процесот и овозможува тој да се оценува според однапред зададен критериум. Меѓутоа, во случајов имаме законско решение кое е трагикомично и според кое на 20 отсто од наставниците кои имале најмали отстапувања платата им се зголемува 15 отсто во текот на една година, а на ист толкав процент со најголеми отстапувања платата им се намалува за 15 проценти во текот на една година.

НЕПОЧИТУВАЊЕ НА СТАНДАРДИТЕ

ФОКУС Што е трагикомично во законското решение?
МАЛЧЕСКИ Согласно критериумите за оценување на успехот на учениците, дадени од бирото, наставникот при формирањето на оценката може да ја зголеми или да ја намали и најмногу до 0,75 од еден степен на скалата за оценување, во зависност од наведените елементи што се однесуваат на мотивацијата, редовноста и активноста на ученикот. Оттука, нејасно е врз која основа ќе бидат избрани казнетите и наградените наставници, ако кај сите наставници просечните оценки од екстерното оценување отстапуваат од реалните оценки токму за дозволеното отстапување. Како ќе казните некој што работел токму според стандардите што ги пропишала државата? Оттука и мојата констатација за трагикомичноста на законското решение, за кое слободно можам да кажам дека е дегутантно, освен ако нема за цел создавање апарат со кој наставниот кадар ќе биде под постојана закана од некакви казни, за кои слободно можам да кажам дека се драконски. Имено, дека станува збор за драконски казни доволно е да ги погледнете законите што ја регулираат образовната сфера, а и не ни мора. Замислете, само по еден основ, а тоа е екстерното тестирање, вие во текот на една година имате можност некому да му одземете 1,5 месечни плати, без разлика дали неговите ученици освојуваат награди на натпреварите акредитирани од страна на државата или има публикувано научни и стручни трудови.

ФОКУС На социјалните мрежи имаше забелешки токму за примерокот од ученици кои се тестираат по определен предмет. Во што е проблемот тука?
МАЛЧЕСКИ Со оглед на тоа дека во случајов станува збор за класична статистичка операција со која се сака да се провери квалитетот на оценувањето, за да биде валидна, прв услов е примерокот на учениците кои се тестираат по даден предмет да биде репрезентативен, што значи дека мора да биде соодветен на популацијата, а тоа се учениците на кои наставникот им предава. Колку што мене ми е познато, ваков примерок може да се обезбеди ако се земе прост случаен примерок, систематски примерок или стратификуван случаен примерок, за кои постојат точно утврдени правила како се избираат. Понатаму, во секое статистичко истражување важна улога има и големината на примерокот, од која во основа зависи и точноста на добиените резултати. Природата на екстерното тестирање, односно фактот дека секој ученик се тестира точно по два предмета е ограничувачки фактор при утврдување на големината на примерокот. Меѓутоа, овој ограничувачки фактор не смее да биде оправдување за незнаењето. Се надевам дека немало други намери на организаторите и спроведувачите на екстерното тестирање.

ФОКУС Какви неправилности се забележани при утврдување на примерокот?
МАЛЧЕСКИ На пример, минатата учебна година во седмо одделение екстерното тестирање се спроведуваше по 10 предмети, па оттука е нејасно како во едно училиште кое во генерацијата има 123 ученици по предметите македонски јазик, математика, историја, биологија и географија може да се добие реална слика за квалитетот на оценувањето ако се тестирани 38, 9, 27, 34 и 33 ученици, соодветно. Вакво отстапување во големината на примерокот е недопустливо, бидејќи генерира нееднаквост на учениците и наставниците според овој критериум и укажува на можност за манипулации со тестирањето, при што за да се отфрли можноста за какви било манипулативни активности по секој наставен предмет требало да бидат тестирани по 24 или 25 ученици. Во овој и во други случаи, станува збор за целосно нарушување на методологијата за спроведу­вање на ваков вид истражување и со самото тоа може да се каже дека од научна гледна точка резултатите од екстерното тестирање не се валидни, што е доволна причина тоа да биде поништено и креаторите и реализаторите на овој, би рекол, образовен циркус да сносат одговорност.

ЗЛОУПОТРЕБА НА СТАТИСТИКАТА

ФОКУС Спомнавте дека се надевате оти при спроведувањето на екстерното тестирање нема и други намери. Во какви намери се сомневате?
МАЛЧЕСКИ Освен потребата од соодветна големина на примерокот, која во училиштето за кое зборувам е нарушена со бројот на тестираните ученици по одделните предмети, уште поиндикативна е структурата на примерокот по одделните предмети. На пример, по предметот македонски јазик од 186 ученици 113 имале петка, 18 четворка, 32 двојка, и еден ученик имал единица. Но, од 47 избрани ученици за екстерно тестирање 35 се со петки, 6 со четворки, 6 со тројки и ниту еден ученик со двојка. Човек не треба да биде многу паметен за да заклучи дека ваков избор, доколку е направен по соодветна постапка, не е можен. Невозможно е од 32 ученици со двојки по случаен избор да не се избере ниту еден ученик за екстерно тестирање! Дека станува збор за тотална некомпетентност или дека е во прашање нешто друго, покажува и фактот дека во овој случај околу 70 отсто од учениците имале четворки или петки, а додека за тестирање се избрани над 87 отсто ученици со четворки или со петки. Слична е состојбата и со предметот хемија, но во обратна насока. Сериозни отстапувања кои според статистичките критериуми се недопустливи има и по предметот математика, што значи дека и добиените резултати не може да се сметаат за валидни. Во прилог на тоа оди и податокот дека во осмо одделение по предметот историја, дури во четири паралелки не е тестиран ниту еден ученик, а додека во истите тие четири паралелки по предметот биологија е тестиран само еден ученик! Замислете, за квалитетот на оценувањето на 130 ученици по предметот историја немате ниту еден податок, по предметот биологија имате само еден податок, а вие наградувате или казнувате наставник, што е далеку до здравиот разум!

ФОКУС Дали станува збор за незнаење или за намера?
МАЛЧЕСКИ Па, не може со само 9 тестирани ученици по математика да се добие валидна оценка за квалитетот на оценувањето на дури 123 ученици! Дополнителен проблем е и тоа што 5 од овие ученици се од една паралелка, а останатите 4 се распоредени дури во 4 паралелки, што е класичен пример или на елементарно незнаење или на злоупотреба на статистиката.

ЗАЕДНИЧКА ТАБЕЛА ЗА ФУДБАЛ И ЗА РАКОМЕТ?!

ФОКУС Краен резултат од екстерното тестирање е т.н. збирен извештај во кој се дадени податоци за наставниците со најголемо и со најмало отстапување. Ова предизвика многу коментари на социјалните мрежи. Кои се причините?
МАЛЧЕСКИ Може да се помисли дека овој извештај е само последица на претходно спроведената постапка. Меѓутоа, доколку се погледне правилникот за подготвување на овој извештај, се забележува дека и самата методологија за пресметување на резултатите е погрешна. Прво, рангирањето на наставниците кои се навистина екстерно тестирани и на наставниците што предаваат од прво до трето одделение или наставни предмети со кои учениците се стекнуваат со вештини, се врши според две суштински различни методологии, т.е. според различни правила на игра, а со иста цел наградување и казнување на наставниците. Последното, не само што предизвикува нерамноправност на наставниците, особено тие што предаваат од четврто до деветто одделение, туку е крајно непринципиелно. Имено, ова може да се спореди со формирање заедничка табела за шампионска титула и испаѓање од лига од првенствата, на пример, во фудбал и во ракомет и притоа како оправдување да се земе дека станува збор за екипни спортови кои се играат со топка, па затоа може да има заедничка табела.

ФОКУС Како се пресметуваат отстапувањата?
МАЛЧЕСКИ Формулата според која се пресметуваат отстапувањата е голем проблем. Во науката, статистиката и методологијата, еден од најпознатите примери на таканаречената ординарна или ранг-скала е скалата според која се бележи успехот на учениците (недоволен 1, доволен 2, добар 3, многу добар 4 и одличен 5). Оваа скала е средство за класифицирање и подреду­вање на елементите според интензитетот на мереното својство, т.е. можеме да тврдиме дека нешто е еднакво, помало или поголемо од друго, но тоа не значи дека знаеме за колку е поголемо или помало. По­на­таму, на ова ниво на мерење бројот го означува рангот, при што раз­ликите меѓу одделните единици на скалата не се еднакви. Имено, никој не може да тврди дека разликата во знаењето меѓу учениците што имаат единица и двојка е еднаква на разликата во знаењето меѓу учениците што имаат четворка и петка, па дури според критериумите за оценување дадени од БРО и меѓу знаењата што се вреднуваат со оценка 2, 3 , 4 и 5 има разлики, кои изразени во проценти се 13 отсто, 24 отсто, 13 отсто и 25 отсто соодветно. Затоа, со податоците мерени со ординарната скала е дозволено да се пресметува мода, медијана, релативни честоти, коефициент на рангова корелација, да се користи таканаречениот хи-квадрат тест и ништо друго. Последното значи дека во никој случај не се дозволени операции собирање, одземање, апсолутна вредност или наоѓање аритметичка средина и дисперзија, а токму тоа се прави при пресметување на таканаречените отстапувања.

ЕКОНОМСКИ ТЕРОР

ФОКУС Зошто е тогаш примената на оваа формула?
МАЛЧЕСКИ Не можам да се начудам како е дојдено до оваа формула, т.е. дали е препишана од некаде или, пак, е нечија креација. Меѓутоа, одговорно тврдам дека сето ова е научно погрешно, што укажува на нестручност и некомпетентност на креаторите и на реализаторите на екстерното тестирање. Во прилог на последното е и фактот дека, за да се избегнат грешките од ваков вид, во повеќето земји, постигнувањата на учениците се бележат со бројчани симболи A, B, C, D, E и F, на кои им се придружени процентуални показатели добиени според таканаречената пропорционална скала и која овозможува диференцијација и рангирање и каде што се дозволени операциите собирање, одземање, апсолутна вредност и делење. Меѓутоа, за да се користи пропорционалната скала, т.е. за да се спроведе реално и квалитетно екстерно тестирање потребна е сериозна реформа на оценувањето, што значи дека оценките добиени во текот на учебната година и оценките добиени на екстерното тестирање мора да се споредливи, а тоа е можно само доколку оценувањето е со пропорционална скала и доколку мерните инструменти – тестовите се подготвени според иста методологија, услови кои во моментот ни оддалеку не се исполнети.

ФОКУС Резултатите од вака спроведеното екстерно тестирање веќе ги погодија некои наставници. Имаше многу неоправдано казнети и наградени наставници!
МАЛЧЕСКИ Има два момента во врска со наградите и со казните за наставниците – нивното неаргументирано девалвирање со вака спроведеното екстерно тестирање и економското уништување, бидејќи ќе се согласите дека од мизерната годишна нето-плата од 4.200 евра некому неаргументирано да му земете 630 евра е економски терор. Меѓутоа, уште поголеми се последиците врз целиот образовен систем, а посебно врз учениците. Екстерното тестирање треба да е корективен елемент на присутната „петкоманија“, што не е случај, бидејќи еден функционер се пофали на успешноста на екстерното тестирање со фактот дека во едно средно училиште е постигната просечна оценка над 4,5! Според мене, ова не е за пофалба, туку е срамно, бидејќи со сигурност можам да тврдам дека во тоа училиште не учат само надарени ученици. Зошто само надарени? Едноставно, само на човек што ја разбира Блумовата таксономија му е јасно дека единствено овие ученици имаат способности да го постигнат третото и четвртото ниво на знаење и способности во рамките на бараните проценти за петка.

ШОК ОД ЕКСТЕРНИТЕ „ПЕТКИ“

ФОКУС Какви се последиците од екстерното оценување врз учениците?
МАЛЧЕСКИ Последиците врз учениците се двојни. Можете да замислите како се чувствува ученик кој во текот на целата година работел и со својот труд ги заслужил одличните оценки кои се верификувани на екстерното тестирање, кога ќе дознае дека негов соученик кој одел на продолжителна настава и имал просечна оценка од 2-3 на екстерното тестирање по двата предмета добил четворки или петки. Каква порака со ова им се праќа на овие ученици? Целта ги оправдува средствата или петка си е петка, па макар и добиена со незнаење! Другата крајност се токму учениците кои на екстерното тестирање добиле драстично повисоки незаслужени оценки, при што мене ми се познати случаи дека некои од тие ученици вложуваат сериозен напор да прочитаат и да напишат простопроширена реченица. Имено, кај овие ученици и кај нивните родители се создава лажна слика дека нивното дете не е добро оценувано и дека за неговиот неуспех се виновни токму наставниците. Можете да замислите каков ќе биде шокот, кога во еден момент од животот овие деца ќе сфатат дека некој ги злоупотребил и дека без разлика на дипломата со која се стекнале се на ниво доволно писмени за да ги разбираат наредбите.

ФОКУС Каква ќе биде иднината на екстерното тестирање, може ли нешто да се промени?
МАЛЧЕСКИ Искрено кажано, не очекувам ништо. Мислам дека одговорните за екстерното тестирање и нивните претпоставени се задоволни со тоа што го прават, а го прават погрешно, без разлика на последиците, а за остварување на своите цели, ќе продолжат со спроведување на циркусот наречен екстерно тестирање, кој е само еден мал сегмент во севкупната рашомонијада, во која по нечија вина се наоѓа македонскиот образовен систем. Меѓутоа, кога нешто знаете дека е погрешно и општествено погубно имате два избора, или тоа ќе го премолчите и ќе станете тивок соучесник или ќе го кажете своето мислење, без разлика што сте свесни дека тоа ќе биде или игнорирано или можеби задушено со некоја кампања за здрава храна, кампања за мирен сон и слично.

ПОТЦЕНЕТИ КРИТЕРИУМИТЕ НА БИРОТО ЗА РАЗВОЈ

ФОКУС Имаше коментари дека при екстерното тестирање се даваат исти оценки за различен број бодови добиени на тестовите во текот на годината кои се оценувани според критериумите на Бирото за развој на образованието.
МАЛЧЕСКИ Некој треба да ѝ објасни на јавноста како наставникот е обврзан според критериумите дадени од Бирото, оценките да ги нормира на еден начин – применети правила за заокружување на децимали, а на екстерното по­стојат примери дека тоа се прави на сосема поинаков начин, што може да се види од следнава табела:

РАЗЛИЧНА ТЕЖИНА – ИСТ БРОЈ БОДОВИ!

ФОКУС Имаше забелешки дека и покрај тоа што прашањата на екстерните тестови се со различна тежина, носат ист број бодови!
МАЛЧЕСКИ Така е. Ако прашањата се со различна тежина, тогаш треба да бидат и различно вреднувани, а не секое прашање да носи по еден бод. Конечно, скалата што се применува и според која оценка 2 (двојка) се добива за постигања од 26-39 отсто од целата наставна програма, тројка за 39-63 отсто, четворка за 63-76 отсто и петка за постигања над 76 отсто од целата наставна програма е валидна само во случај кога тестот е соодветно структуриран, што како што кажав не е случај. Овде дополнителен проблем е и тоа што од панелот од однапред познатите прашања случајно се избираат 30 прашања, па доколку и постојат полесни и потешки прашања, со сигурност може да се каже дека при ваков избор на прашањата не може да се постигне соодветна застапеност на тежинските нивоа според кои мора да се оценува запомнувањето и репродуцирањето на наставните содржини; разбирањето на обработените содр­жини; примената на научените содржини во конкретни задачи со познати и нови елементи и во дру­ги нови ситуации; како и повисоките интелектуални способности на анализа, синтеза и вреднување.

Текстот е објавен на први јули 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1082

Со овој текст објавен во неделникот „Фокус“, новинарката Ирена Мулачка го отвори серијалот на истражувачки стории поврзани со високата смртност на новороденчињата на скопската Клиника за гинекологија.

Македонското здравство го тресе мегаскандал откако лекари вработени на Клиниката за гинекологија споделија со јавноста дека 80-тина новореденчиња починале за шест месеци во болницата. „Фокус“ располага со документи, имиња и презимиња на пациентки што се породиле на клиниката, а ги изгубиле бебињата, како и со имињата на гинеколозите што ги извеле породувањата или оперативните зафати со царски рез. Одлучивме да го скриеме идентитетот на лекарите. Како најчести причини за зголемената смртност на новороденчињата се наведуваат болничките инфекции, кои мајките и бебињата ги добиваат додека се во болницата. Од Гинекологија, пак, тврдат дека бројките се извадени од контекст. Директорката Хаџи-Лега заминала на одмор, а на клиниката се вршела внатрешна истрага за тоа кој ги изнел документите од пациентките. Дел од болничките истории се ставени под клуч за лекарите да немаат пристап до нив. Министерот Тодоров, пак, наместо да понесе одговорност, мудро молчи, а од Министерството за здравство ни испратија одговори на нашите прашања со вокабулар на партискиот штаб на ДПМНЕ

Пишувала Ирена МУЛАЧКА

На 31 мај 2011 година, само пет дена пред предвремените парламентарни избори, експремиерот Никола Груевски ја пресече црвената лента на новата зграда на скопската Клиника за гинекологија, која се градеше цели десет години и во која со отворањето се преселија старите скандали. Само во рок од неколку месеци, трипати беше најавено пуштање во употреба на зградата. Првиот пат одеше и реклама на провладините медиуми, но зградата не беше отворена, потоа дури и медиумите беа поканети, а гостите дојдоа со подароци и цвеќиња и пак се одложи свеченото сечење лента, за на крајот да се пушти во употреба само неколку дена пред изборите.

Владината свита направи промоција на објект, кој сѐ уште немаше документи дека е исправен за употреба, зградата беше полупразна, без доволно медицинска опрема, лифтовите не функционираа, но затоа, пак, пред влезот на клиниката фотосесија направија тогашниот премиер, ексминистерот за здравство Бујар Османи, директори на клиниките и лекари.

Оттогаш наваму, здравствените власти постојано се фалат со новата медицинска опрема, која е донесена во болницата од владиниот тендер, кој чинеше вртоглави 100 милиони евра, но ниту тоа не ги намали скандалите што ја тресат Гинекологија.

По пет години од пуштањето во употреба, постојано се зголемува бројот на починати новороденчиња на клиниката, но проблемот е во тоа што тие алармантни бројки се прикриваат од страна на надлежните институции и никој не презема одговорност за изгубените животи, за настанатата компликација при породувањето, за причините за смртта, за болката на семејствата…

Од друга страна, во целиот цивилизиран свет, ваквите проблеми се решаваат брзо и експресно, министрите за здравство понесуваат морална и политичка одговорност (оставка), а пациентите решаваат дали ќе покренат судска постапка за лекарска грешка и дали ќе бараат отштета.

За разлика од ова, во Македонија надлежните институции со години ги кријат официјалните податоци. Единствените бројки што можат да се најдат се оние во државниот Завод за статистика, според кои, за првите три месеци од 2016 година починале 61 новороденче, што се податоци поради кои треба да се вклучи црвениот аларм за тревога. Но, освен овие официјални податоци, од скопската Клиника за гинекологија никогаш не излегле со информации – колку бебиња починале на годишно ниво, зошто се зголемува смртноста на бебињата и кои се најчестите причини за тоа? Бројките се чуваат како државна тајна или „строго доверливи информации“.

БЕБИЊА УМИРААТ КАКО ВО АФРИКА

Последните неофицијални податоци говорат дека за последните шест месеци на скопската Клиника за гинекологија починале 80-тина новороденчиња, од кои 20 само во текот на последните две недели. Ваквите податоци се соопштени на Стручен колегиум на клиниката пред неколку дена на кој секојдневно присуствуваат 70-тина лекари, кои биле запрепастени од страшните бројки. Тие на дневна основа поднесуваат извештај (рапортна тетратка), за која први реферираат гинеколозите – што се сѐ случувало за време на дежурството претходната ноќ, потоа педијатрите од интензивна нега кои објаснуваат колку деца се ставени на респиратор, дали на некое му се влошила здравствената состојба, дали има починати и колку се испишани. Исто така, на Стручен колегиум двапати неделно се чита и програмата за оперирање.

Веќе една година атмосферата на скопската Клиника за гинекологија врие, а проблемите на површина испливаа последниот месец кога дел од вработените таму решија да споделат со јавноста што се случува на клиниката, колку новороденчиња починале и кои се главните причини за тоа.

„Фокус“ располага со документи, имиња и презимиња на пациентки што се породиле на клиниката, а потоа ги изгубиле бебињата, како и со имињата на гинеколозите што ги извеле породувањата или оперативните зафати со царски рез. Клиниката за Гинекологија е регионален центар во кој доаѓаат сите критични случаи за породување, како од болниците од внатрешноста, така и од приватните болници. Нашата редакција одлучи да го скрие идентитетот на лекарите што ги извршиле породувањата или оперативните зафати.

Според документите со кои располагаме, последниот случај на починато бебе бил во петокот, на 24 јуни, кога мртвиот плод на мајката по 14 часот бил изваден со царски рез. Бебето било женско, тешко 3.830 грама и долго 52 сантиметри. Според бројот на историјата на пациентката 7659, се работи за 35-годишната М.Ј. од Скопје, која на гинеколошката клиника била хоспитализирана уште од 1 јуни годинава. Во тој период, таа само двапати била пуштена да си оди дома, за време на викендите. Пациентката има и седумгодишно дете.

Нашите извори коментираат дека по оперативниот зафат таа била во шок-соба, а подоцна е префрлена на Одделението за патолошка бременост. Во меѓувреме, пациентката на клиниката била речиси 20 дена затоа што според лекарите имала повеќе плодова вода и чекала да ѝ закажат операција со царски рез. Кога ја ставиле на програма за оперирање, тие откриле дека пациентката носи мртво бебе. Царскиот рез го извршил гинеколог-оператор, на кој му помагале двајца асистенти, а индикациите ги поставува друг лекар.

Сѐ уште не се откриваат точните причини – од што починало новороденчето, дали станува збор за грешка на лекарите и кој ќе сноси одговорност за изгубениот живот. Се чекаат обдукциските наоди од Институтот за патологија.

Две недели порано, уште едно новороденче починало на Гинеколошката клиника. Според документите, станува збор за 25-годишната пациентка И.Б. родена 1991 година. Таа на 10 јуни се породила на клиниката, каде што родила живо машко бебе тешко 2.800 грама, а долго 50 сантиметри. Како што се наведува во историјата, врз пациентката бил извршен царски рез во 21 часот и 55 минути со дијагноза „min.apgar-skor 4/4 nizok“ По само три дена, бебето на 13 јуни починало. На истиот датум починале уште две новороденчиња, што според лекарите е алармантна состојба за која треба да се реагира навреме за да се преземат одредени мерки и да не продолжи истиот тренд на зголемена смртност.

Откако темата излезе во јавноста, се јавија неколку пациентки кои сакаа да објаснат каква голгота поминале низ здравствените лавиринти на Клиниката за гинекологија. Една од нив на социјалните мрежи напиша дека кога таа пред неколку недели во петтиот месец на бременост го изгубила бебето, во истиот период на клиниката починале дури три бебиња.

Инаку, на Гинеколошката клиника во Скопје, годишно има од 5.000 до 5.500 породувања, а за првите шест месеци од 2016 година на оваа клиника имало приближно 2.700 породувања.

СЕ КРИЈАТ БОЛНИЧКИТЕ ИСТОРИИ НА РОДИЛКИТЕ

Колку повеќе се расплетува приказната, толку повеќе на површина излегуваат трагичните судбини на родилките и нивните бебиња. Во документите со кои располага „Фокус“ има податоци за пациентките што го изгубиле бебето, од кој град доаѓаат, кој пол е новороденчето, колку било тешко и долго и која е дијагнозата.

Од нив дознаваме за смртен случај на новороденче во февруари годинава. Станува збор за 39-годишна пациентка од Скопје, која се породила на 14 февруари. Операцијата била извршена со царски рез во периодот од осум до девет часот наутро при крајот на дежурството. Пациентката родила женско бебе, тешко 2.300 грама и долго 45 сантиметри. Чудно во целата приказна е тоа што во документот со кој располагаме, никаде не може да се пронајде бројот на историјата на пациентката, иако е вообичаено сите хоспитализирани пациентки на клиниката да имаат болничка историја со број. Во документот се запишани само нејзините основни податоци – име и презиме, пол на бебето, местото од каде доаѓа и тежина на новороденчето.

Според болнички извори, бебето било родено живо, но не се знае колку време било живо и кои се точните причини за смртта. Нашата редакција го знае името и на гинекологот што го извршил царскиот рез, но одлучивме да не го откриваме неговиот идентитет.

Гинеколозите со кои поразговаравме на оваа тема тврдат дека најчестите причини за зголемената смртност на новороденчињата се интрахоспиталните инфекции кои мајките и бебињата ги добиваат додека се во болницата. Но, нагласуваат дека има одредени грешки и кај лекарите бидејќи некои од нив не си ја извршуваат работата како што треба, односно нестручно ги третираат пациентките. Исто така, како една од причините за ваквите алармантни податоци може да се наведат и предвремените породувања.

– Уште од 2005 година не се води детална евиденција во сите родилишта колку новороденчиња починале, каде има проблеми и како и на кој начин да се решаваат. Не може само на крајот на годината да се видат бројките и тука да заврши сѐ. Мора редовно и континуирано во текот на целата година да се следи состојбата и да се откријат слабостите, кои искрено ги има многу. Бројките не се работа на статистика, туку на Институтот за јавно здравје или на Клиниката за гинекологија. Тие мора да ги решаваат слабостите. Други проблеми се нехигиената на клиниката, инфекциите, сепсата, тоа што сега има измени во персоналот, неискусните и млади сестри, пропустите на службите и недоносените бебиња – тврдат гинеколози кои сакаа да останат анонимни плашејќи се да не сносат последици.

Според процедурата, откако бебињата ќе починат се носат на обдукција на Институтот за патологија, каде што директорка е д-р Гордана Петрушевска. За обдукциските наоди најчесто се чека и по месец-два, а тие треба да го дадат конечниот одговор и да ги покажат вистинските причини што ја предизвикале смртта кај новороденчето.

„Фокус“ досега неколкупати објави случаи на починати бебиња во изминатите неколку години. Така, една пациентка, во 35-та недела од бременоста изгубила едно од близначињата поради кила. Лоша судбина имала и една друга пациентка со близначињата, од кои едното починало поради пукнати бели дробови. Во слична ситуација се нашла и друга мајка – таа го изгубила своето бебе, тешко 3.900 грама поради прекумерна вентилација која предизвикала пукање на белите дробови. Истата година, бебе на 29-годишна пациентка по породувањето се заразило со клепсиела, при што одвај било спасено. Исто така, во октомври лани во Гевгелиската болница почина новороденче и родилка, чија бременост се до породувањето се одвивала нормално, без никакви компликации. Во тој случај, проблемот беше лекарска грешка на двајцата анестезиолози, кои беа суспендирани од работа.

Дека смртноста на бебињата е драматично зголемена во последните пет години, во речиси сите родилишта низ земјава тврдат и од Платформата за родова еднаквост, кои правеле истражување на оваа тема. Според нив, поразителен е податокот дека токму во периодот на имплементација на Стратегијата за безбедно мајчинство (2010 – 2015) и во периодот кога бил намален буџетот за превентивна заштита, смртноста на доенчињата расте. Така, во 2011 година починале осум бебиња на 1.000 живородени, додека три години подоцна, во 2014 година тој број се зголемил на девет починати бебиња на 1.000 живородени. Тие немаат направено истражување за последните две години, но најалармантни се податоците во 2012 година.

– Најдрастичниот раст на смртноста на доенчињата во последните пет

години има во 2012 година, кога за само една година бројот на починати доенчиња се зголемува за 25 починати на 1.000 живородени бебиња – се наведува во нивното истражување.

Како дополнителен проблем на Клиниката за гинекологија се наведува и недостигот од медицински кадар, гинеколози, анестезиолози и педијатри. Нашите болнички извори тврдат дека на Гинекологија има само девет педијатри, а треба да бидат 15, анестезиолози има 10, а треба да бидат минимум 18. Само лани од клиниката си заминале четворица анестезиолози на работа во приватните болници.

Откако во јавноста пукна аферата за зголемената смртност на бебињата на Гинекологија, нашите извори тврдат дека на клиниката се вршела внатрешна истрага кој ги изнел документите од пациентките, а дел од болничките истории се ставени под клуч за лекарите да немаат пристап до нив.

ДИРЕКТОРКАТА НА ГИНЕКОЛОГИЈА МОЛЧИ ЗА СЛУЧАЈОТ СО БЕБИЊАТА

Зголемената смртност кај бебињата предизвика остри реакции во јавноста, а граѓаните и стручната фела беа шокирани од бројките дека за шест месеци од годината починале речиси 80 новороденчиња.

„Фокус“ испрати прашања до директорката на скопската Клиника за гинекологија, д-р Марија Хаџи-Лега, која според нашите информации веќе заминала на одмор. Во пораката што ѝ ја испративме на директорката вечерта на 25 јуни, ја прашавме дали се точни информациите дека на клиниката починале околу 80 бебиња за шест месеци, од кои само 20 во последните две недели и кои се најчестите причини за зголемената смртност на бебињата. До објавувањето на текстот не добивме одговор на нашите прашања.

Но, затоа, пак, од Гинеколошката клиника излегоа на прес-конференција тврдејќи дека објавените бројки се извадени од контекст, ама никако не сакаа да ги кажат точните бројки на починати бебиња од јануари до сега. Од таму тврдеа дека статистички податоци се прават на крајот на годината или на пет години за да се запази трендот.

– Тренд се прави врз основа на едногодишна, петгодишна или повеќегодишна анализа и податоци, а не врз база на податоци за седум дена – истакна д-р Драган Тантуровски од ГАК.

Редакцијата на „Фокус“ воопшто не доби покана за прес-конференцијата на Клиниката за гинекологија, иако ние први ја објавивме аферата, но откако некои од новинарите му се обратија на доктор Тантуровски, инсистирајќи дека ако не ги кажува точните бројки создава сомнеж дека нешто се крие, тој се налути и почна да вика:

– Јас сум 33 години доктор, не дозволувам ваков однос, мојата професионалност е секогаш на прво место. Не може некој од ваш ранг да ме понижува!

Сепак, нашите извори тврдат дека според правилата на клиниката на секои шест месеци се подготвува извештај за тоа колку бебиња се родиле и колку починале во овој период.

Неколку прашања испративме и до министерот за здравство Никола Тодоров. Еве ги прашањата:

1. Министре, што планирате да преземете за алармантните бројки на смртност на скопската Клиника за гинекологија?
2. Дали Министерството за здравство располага со официјални бројки?
3. Дали ќе си поднесете оставка за ваквите случувања?

Но, до затворањето на овој број не добивме никаков одговор од првиот човек во здравството, кој во последните неколку денови е зафатен со преговорите за решавање на политичката криза како претставник на ВМРО-ДПМНЕ.

Дека 82 бебиња починале на Гинекологија за шест месеци, од кои само 20 во последните две недели, реагираа и од опозицискиот СДСМ. Тие го повикаа министерот да понесе морална одговорност за страшните бројки што ја тресат болницата. Веднаш возвратија од ДПМНЕ, од каде што нагласија дека смртноста на новороденчињата за време на нивното владеење е намалена, а најголема смртност имало во времето на СДСМ.

СОВЕТНИКОТ НА ЕКСПРЕМИЕРОТ РАКОВОДИ СО КОМИТЕТОТ ЗА БЕЗБЕДНО МАЈЧИНСТВО

Откако во 2010 година, за само неколку недели починаа неколку родилки и новороденчиња во Министерството за здравство се формираше Комитет за безбедно мајчинство, чија цел беше да се подобрат санитарно-хигиенските услови во породилиштата, да се обезбедат нормални услови за породување, да се набави потребната медицинска опрема, да се обезбеди доволно стручен кадар, а од друга страна, да се намали смртноста на доенчињата.

На чело на Комитетот за безбедно мајчинство е Александар Митов, советник за здравство во кабинетот на екс премиерот Груевски. Освен него, овој комитет брои 15 члена меѓу кои се директорката на Клиниката за гинекологија, Хаџи-Лега, директорката на скопската Клиника за детски болести, Аспазија Софијанова, двајца преставници од ресорното Министерство, како и советници од Кабинетот на министерот Тодоров. Во последните неколку години се сменија повеќе лекари – членови на комитетот. Нови доаѓаат, старите си одат.

Инаку комитетот се формираше во периодот кога за само три дена починаа четири родилки и три бебиња. Од тогаш до денес, нема никаква информација од оваа институција, ниту, пак, комитетот одржал прес-конференција за тоа какви мерки се преземаат и дали воопшто работат на овие случаи.

Според нашите информации, последните пет месеци овој комитет не одржал ниту еден состанок, а досега од своето основање во 2010 година се одржани само три состаноци. Но дознаваме дека и таму не биле доставувани точните бројки на починати бебиња на Клиниката за гинекологија!

Како и да е, факт е дека секоја година, наместо да се намалува, сѐ повеќе се зголемува смртноста на новороденчињата поради што Македонија е прогласена за црн шампион по смртност на бебиња во Европа, а затоа покажуваат и последните податоци на европскиот индекс за корисниците на здравствените услуги, кој излезе лани. Таму Македонија е рангирана на 27 место од вкупно 35 земји, кои биле вклучени во студијата.

Во извештајот што доаѓа од Брисел, се наведува дека на државата ѝ претстои долг пат до подобра здравствена заштита. Според информациите, на годишно ниво во Македонија умираат 11 на илјада родени бебиња. Веднаш по неа се Албанија и Србија, додека најдобра е состојбата во Исланд, Финска и Словенија со околу два смртни случаи на 1.000 породувања.

Наместо директорката и лекарите од Гинекологија да се препукуваат со новинарите, сега имаат можност да излезат и да ги кажат точните бројки на починати бебиња во првите шест месеци од годината. Тие ги имаат во извештаите и најдобро ги знаат. Сигурно се свесни дека функцијата не е поважна од еден изгубен живот.

Наместо одговор на нашите прашања
МИНИСТЕРСТВОТО ДЕЛИ НАВРЕДИ КАКО ПАРТИСКИ ШТАБ

Повеќе од две години, Министерството за здравство не одговори на ниту едно прашање на „Фокус“, но конечно се почувствуваа повикани да одговорат за скандалот на Клиниката за гинекологија. Иако поставивме конкретни прашања и баравме прецизни податоци на оваа тема, од министерството нѐ удостоија со неосновани напади, дисквалификации и етикетирања. За да се уверите во тоа, ви ги претставуваме интегрално прашањата и нивниот сублимиран одговор:

ФОКУС: Што ќе преземете за зголемената смртност на новороденчињата на скопската Клиника за гинекологија, каде во последните шест месеци починале околу 80 бебиња, од кои само 20 во последните две недели?

ФОКУС: Дали министерот за здравство Никола Тодоров ќе има некаква реакција?

ФОКУС: Планира ли Тодоров да понесе морална одговорност за случувањата на Гинеколошката клиника, со оглед на тоа што постојано излегува тврдејќи дека е намалена смртта кај бебињата?

ФОКУС: Дали Министерството за здравство располага со официјалните бројки?

МИНИСТЕРСТВО ЗА ЗДРАВСТВО:  На Универзитетската клиника за гинекологија и акушерство од аспект на опрема и инфраструктурни услови се исполнети највисоките стандарди. Со вашето тврдење вие инсинуирате дека проблемот на Kлиниката е кадарот и нивната нестручност. Министерството за здравство не може да се сложи со оваа ваша тотално погрешна констатација која е исклучиво водена од политички причини, и како Mинистерство сметаме дека на Клиниката работат високо обучени професионалци кои се подготвени да се справат и се справуваат со најтешките случаи во оваа област на медицината во државава, односно се борат за здравјето на најтешките пациенти во медицинска смисла на зборот. Граѓаните мора да знаат дека ова не е ништо друго туку нарачана политичка кампања која ја сработувате по барање на СДСМ.
Народот знае што остави СДСМ, колкава смртност и знае дека со сите мерки, нова опрема, едукации и комплетно нова болница која работи согласно светски прифатени протоколи се направија огромни чекори напред и во оваа сфера. Показател за тоа е сериозно намалената доенечка смртност – тоа се факти, ова што вие го правите не е ништо друго туку валкана политичка пропаганда. Вие продолжете да лажете и одработувате платени политички нарачки, а ние ќе продолжиме да инвестираме во нова опрема, обуки и нова здравствена инфраструктура.

Текстот е објавен на 8 јули, 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1083

Пишува Ирена МУЛАЧКА

Министерот за здравство на Црна Гора, Миодраг Радуновиќ пред две години поднесе оставка од функцијата, откако едно новороденче почина во болницата во Бјело Поље поради инфекции. Тој јавно излезе на телевизија и пред целата црногорска јавност соопшти дека ја напушта министерската фотелја поради смртта на бебето, скандалот што изби и поради нефункционирање на здравствениот систем.

Според медиумите, Комисијата за здравство во Собранието на Црна Гора и сите пратеници едногласно донеле одлука тогашниот министер Радуновиќ и директорот на болницата Томислав Јеремиќ каде што се случил овој настан да бидат сослушани и да дадат објаснување во какви услови се раѓаат и лекуваат бебињата и како било дозволено нехигиенски услови да бидат главната причина за инфицирање на пет новороденчиња. Во меѓувреме, биле сменети началниците на одделенијата за гинекологија и неонатологија, додека директорот поднел оставка поради морални причини.

За разлика од Црна Гора, ваквата слика не можевме да ја видиме во Македонија и по објавувањето на скандалозните податоци дека за само шест месеци на скопската Клиника за гинекологија починале околу 80 бебиња, од кои само 20 во последните две недели. Ниту министерот за здравство Никола Тодоров, ниту директорката на Гинекологија, Марија Хаџи-Лега не се почувствуваа одговорни да ги објаснат случувањата на клиниката – зошто толку голем број бебиња починале за шест месеци, ниту да дадат изјава на темата, а не, пак, да поднесат оставка од функциите поради морални причини. Тодоров се занимава со преговори за решавање на политичката криза, додека директорката овие денови се вратила од годишен одмор.

Во целата оваа афера, не станува збор само за лекарски грешки, односно за нестручно изведување на операциите и за интрахоспитални инфекции на родилките, туку, како што тврдат лекарите, се работи за системска грешка, која со години го урнисува македонскиот здравствен систем во кој најмногу страдаат пациентите, а во овој случај бебињата.

Според нив, неорганизираноста и недостигот од гинеколози, педијатри и анестезиолози во болниците во внатрешноста придонесуваат сите критични случаи на новороденчиња да се слеваат во Гинеколошката клиника, а главната вина оди на грбот на Тодоров, кој секојдневно на прес-конференции се фали за „реформираното“ здравство, кое е во длабока кома. Па, така – кој преживее, ќе раскажува!

НОВ СМРТЕН СЛУЧАЈ

Не помина една недела откако пукна аферата дека на скопската Клиника за гинекологија за шест месеци починале 80 бебиња, а дури 20 во последните две недели, во меѓувреме на клиниката почина уште едно новороденче, со што бројката на смртни случаи продолжува да се зголемува. За него било реферирано во понеделникот на утринскиот Стручен колегиум на клиниката, каде што се поднесуваат извештаи што се случувало во болницата за време на викендот и за време на дежурствата.

Според нашите болнички извори, новиот смртен случај на новороденче се случил утрото во неделата, иако родилката била породена неколку денови претходно. Според бројот на историјата на пациентката – 8261, се работи за 34-годишната родилка Х.С. од скопското село Батинци, родена 1982 година, која како итен пациент била донесена на клиниката. Нашите болнички извори тврдат дека пациентката била донесена со влошена здравствена состојба затоа што имала предвремено одлепена постелка и крвавела. Тоа значи дека настанале одредени компликации бидејќи новороденчето не добивало циркулација и се губел контактот меѓу мајката и бебето.

Оперативниот зафат бил извршен со царски рез во 36-та недела од бременоста, на 29 јуни во периодот од 12.30 до 13.15 часот, а за само неколку дена новороденчето починало. Бебето било тешко 3.090 грама, а долго 53 сантиметри. Важно е да се каже дека тука не се работи за лекарска грешка бидејќи родилката воопшто не била хоспитализирана на клиниката, туку била итно пренесена за операција. На нашата редакција ѝ е познат идентитетот на гинекологот-оператор што го извршил царскиот рез, како и името на гинекологот што ги поставил индициите (укажувањата), но одлучивме да не ги откриваме нивните имиња.

Според документите со кои располагаме, за повеќето од случаите во кои починаа новороденчиња, оперативните зафати биле извршени со царски рез. Една од нив е и 39-годишната пациентка од Скопје, која, исто така, на 14 февруари, 2016 година била породена на Гинеколошката клиника. Таа родила женско бебе, тешко 2.300 грама, а долго 45 сантиметри, кое за неколку дена починало. Во тој период, на клиниката имало уште неколку бебиња кои за брзо време починале, при што дел од нивните семејства бурно реагирале, не можејќи да поверуваат низ што се поминале по лавиринтите на македонското здравство.

„Фокус“ разговараше со некои од семејствата на кои им се случила ваква трагедија. Тие велат дека чекаат да помине одреден период, болката да се намали, за да излезат и да споделат со јавноста каква голгота поминале на клиниката, како со нив се однесувале медицинските лица, во какви услови се лекувале на клиниката? Дури, дел од нив размислуваат и да покренат судски процеси против клиниката или против гинеколозите што го извршиле породувањето. Информирани сме дека веќе имало и неколку поплаки од родилки и до Министерството за здравство.

Во претходниот број, со јавноста споделивме неколку случаи на родилки, кои во последните шест месеци ги изгубиле своите бебиња на Гинеколошката клиника. Една од нив беше 25-годишната И. Б., родена 1991 година, која на 10 јуни се породила со царски рез на клиниката и родила живо машко бебе, а за само неколку дена, на 13 јуни, тоа починало. Друг случај на починато бебе бил на 24 јуни, кога мртвиот плод од мајката, 35-годишната М.Ј. од Скопје бил изваден со царски рез.

Дополнителен проблем на клиниката, како што тврдат лекарите, е тоа што во новата зграда која функционира само пет години, со недели немало клима-уреди и вентилација, па тие неколку дена карактеристични за смртта на новороденчињата се решава токму тој проблем, потоа вработените со недели немаат тоалет хартија, а хигиената на клиниката е на многу ниско ниво, што според нив, е една од причините за појавата на интрахоспиталните инфекции. Во меѓувреме, нарушени се меѓучовечките односи меѓу лекарите и другиот медицински кадар. Дел од нив ја поддржуваат страната на директорката, додека други обвинуваат за мобинг, притисоци, закани и исфрлање од канцелариите каде што работеле со години.

БАКТЕРИИ И ИНФЕКЦИИ КОСАТ НА ГИНЕКОЛОГИЈА

Како најчести причини за зголемената смртност на новороденчињата се наведуваат предвремените породувања, интрахоспиталните инфекции и нестручноста на дел од лекарите. Досега, на Гинеколошката клиника имало и неколку случаи во кои дел од помладите гинеколози прават погрешни проценки – кога родилката треба да се породи, колку плодова вода има, до кога и е терминот, дали плодот добро се развива, дали има некакви аномалии?

Скопската Клиника за гинекологија веќе подолг период ја тресат скандали, а во нејзините операциони сали се запечатени судбините на многу семејства. Ќе наброиме само неколку случаи на родилки кои поминале хорор на клиниката и тоа во новата зграда. Една од нив e 36-годишната Емилија Николова од Струмица, која тврди дека поминала трнлив пат на Гинеколошката клиника, па одлучи да ни го сподели своето горко искуство.

– Ништо не ме чуди дека умираат толку бебиња зашто кој како стигне од внатрешноста со компликации во бременоста, и да не е за породување веднаш го породуваат. Па, кое дете има среќа да преживее, ќе преживее. Јас со Брза помош бев префрлена во Скопје со крвавење во 31-та недела од бременоста. Прво бев сместена на Патологија, а поради немање место, третиот дена бев префрлена на интензивна нега со изговор дека ќе сум во сигурни раце. Таму се случуваа хорори, секојдневно умираа родилки. Од преголем стрес, прокрвавив. Тамам се смири крвавењето, ми направија ЦТГ и наводно покажа дека нешто не е во ред со постелката. Главен проблем беше тоа што немаше каде да ги сместуваат родилките, па секоја вечер породуваа некоја предвреме и бебињата умираа – тврди Николова за „Фокус“.

Таа додава дека на тој начин почнал нејзиниот хорор на клиниката, кој и оставил огромни трауми.

– Од преголем стрес пет дена не бев во тоалет. Ме однесоа да ме породат со царски рез и родив машко бебе кое поради компликации веднаш беше префрлено во инкубатор на Интензивна нега. Кога прашав како е моето бебе, шефицата почна да ми вика дека треба да сум среќна што е живо и да не се распрашувам многу и да се молам да преживее бидејќи може да го снајде најлошото. Поминавме голема голгота, но знам дека повеќе не раѓам таму. Јас сум жив доказ зошто децата умираат на Гинекологија – додава 36-годишната Николова.

Според неа, од тоа што немало каде да ги сместуваат родилките многу од нив лежеле во ходник, лебарки шетале на сите страни, а тоалетите биле како во филм на стравот и ужасот.

Доживеала страшно искуство и животот ѝ бил во опасност и на 24-годишна пациентка, која пред повеќе од една година се породила на клиниката и родила здраво бебе. Нашите болнички извори тврдат дека во периодот од неколку дена додека мајката лежела на клиниката закачила бактерија, здравствената состојба ѝ се влошила, при што ѝ била извадена матката. Екипата на „Фокус“ се виде со мајката, која сакаше да остане анонимна, но ни раскажа што сѐ преживеала за време на престојот на клиниката.

– За таму доволен е само еден збор – хорор. Кога ќе отидеш, ќе видиш нова зграда и на прва, сѐ изгледа совршено. Таму владее страшна нехигиена, па не е чудно што родилките и бебињата ги фаќаат бактериите стрептокока и клепсеила. Лебарки шетаат на сите страни, чаршафите се валкани и потоа се чудиме за интрахоспитални инфекции. Односот на медицинските сестри и болничарите е лош и арогантен. Јас, „благодарение“ на бактеријата, останав без матка, одвај ме спасија и сега не можам да имам уште едно дете. И потоа се чудиме зошто родилките собираат пари за да се породат приватно – тврди 26-годишната родилка.

„Фокус“ пред неколку години пишуваше за случај на двомесечно бебе од внатрешноста на земјата, кое поради инфекција доби гангрена и му беше ампутирана раката. Неговите родители поднесоа претставка до министерот за здравство Тодоров, но оттогаш до сега овој случај не доживеа никаква разрешница. Според документите, се работи за женско бебе, за кое родителите во претставката до министерот тврдат дека бактериите стафилокока и стрептокока, но и лекарската негрижа и несовесното лекување се причините за тажната судбина на бебето.

– Нашето дете беше родено на 14 октомври 2011 година како предвремено родено бебе и поради тоа, мораше да биде задржано на лекување во клиниката. Ние десет години немавме деца и на целата наша радост се соочивме со уште еден удар. На раката на бебето имаше белузлави отоци, а никој не сакаше да ни објасни што се случува. Единствената информација што ни ја дадоа беше дека подлактицата на нашата ќерка треба да се ампутира, а како и зошто никој, не ни објасни – се наведува во преставката до министерот.

По новата претставка што ја испратиле, родителите дури на 11 ноември 2011 година успеале да ја добијат медицинската документација на бебето, што според нив има куп нелогичности. Според документот од гинекологија, кај новороденчето е изолирана бактерија стрептокока, поради што е дојдено до рана сепса.

Но, тоа не е сѐ. Според документите со кои располагаме, пред стартот на 2012 година починале само три бебиња во едно дежурство. И тоа, две од бебињата починале поради незрелост, породени во 26-та недела, додека третото, породено во 31-та недела, имало шанси да преживее, доколку не било заразено од смртоносната бактерија клепсиела.

Дополнителен проблем во целата приказна претставува тоа што и покрај многубројните смртни случаи на новороденчиња на клиниката и заразата од разни инфекции не се вклучи црвениот аларм на тревога кај здравствените власти за да се најде начин како да се спречат или барем да се намалат алармантните бројки.

И по десет дена, директорката на Гинекологија, Марија Хаџи-Лега упорно молчи за скандалот. Како што дознаваме, по избивањето на аферата, таа на работа првпат се појавила во средата по враќањето од годишен одмор. Нашите извори тврдат дека директорката на Стручен колегиум се расправала со вработените тврдејќи дека знае кој ги изнесува документите од клиниката и дека за тоа ќе биде казнет.

ЗАТВОРЕНИ РОДИЛИШТА, НЕДОСТИГ ОД ГИНЕКОЛОЗИ, МРТВИ БЕБИЊА….

Лекарите тврдат дека статистички бројот на починати бебиња на скопската Клиника за гинекологија се зголемува затоа што болницата претставува регионален центар од каде што доаѓаат сите критични случаи од внатрешноста на земјата и од приватните болници. Според нив, да настане и мала компликација, родилката веднаш ја префрлаат на Гинеколошката клиника во која има над 50 гинеколози.

За ваквите црни статистики проблемот може да се бара и во тоа што многу родилишта во другите градови низ Македонија се затворени и со години не функционираат, некои поради лошите и катастрофални хигиенски услови, некои поради недостигот од гинеколози, педијатри и анестезиолози. Сепак, тие што останаа, работат со по еден или двајца гинеколози во градови во кои има од 70.000 до 100.000 жители.

Но, да одиме со ред. Во болниците во внатрешноста има 69 гинеколози –специјалисти и уште 120 матични гинеколози, што значи дека околу 700.000 жени во државата се оставени во рацете на вкупно 189 гинеколози. Според податоците со кои располагаме, во Струмичката болница има шест гинеколози, додека во Валандово, Гевгелија, Радовиш и Неготино нема ниту еден гинеколог. Во штипската Клиничка болница има четири гинеколози, но привремено и по потреба дежураат и матичните гинеколози. Исто така, во градови како Дебар и Кичево има по два гинеколози, во Охрид пет, а во Струга и Битола по девет гинеколози, додека во Кавадарци е евидентиран само еден гинеколог. Во Неготино нема болница каде што може да се породуваат родилки, а во Кратово и Крива Паланка родилиштата се затворени.

Гинеколозите со кои разговаравме тврдат дека проблемот е системски, дека има алармантен недостиг од гинеколози и дека во 21-от век застрашувачки е да умираат толку бебиња.

– Страшна е бројката на починати бебиња на Гинекологија. Колку се способни лекарите, тоа не знам. Како причини можат да се наведат и предвремените породувања, како и интрахоспиталните инфекции. Мора да се води сметка и за тоа дали смртта настанала за време на раѓањето, дали е после раѓањето или плодот веќе бил мртов. Едно знам, дека во недостиг на гинеколози се сѐ слева на скопска Гинекологија – вели доктор Гоце Чакаровски, гинеколог.

Сепак, тој тврди дека не сфаќа како во нова зграда како таа што е на Гинекологија може да има толку инфекции и компликации. Според него, нејасно е и тоа зошто менаџментот има потреба да ги крие бројките на починати бебиња, кога тоа се јавни податоци.

– Со тоа што ги кријат бројките само создаваат поголеми сомнежи. Секаде во светот се случуваат и лекарски грешки и интрахоспитални инфекции, но колку побрзо се соочиме со причините и со бројките, толку побрзо ќе ги решиме проблемите. Треба да се кажат проблемите, за да се решат. Факт е дека проблемот е системски. За тоа во светот веднаш ќе се реагира, ќе се отворат дебати, ќе има оставки. Само кај нас никој од здравствените власти не го интересира – додава Чакаровски.

Ваквите страшни бројки редовно се кријат под тепих, а за целата стратегија за погрешното водење на здравствениот систем не одговара никој. Сите жени во репродуктивен период се оставени на само 120 матични гинеколози пренатрупани со гломазна администрација, доведени на работ на преживување и затоа и состојбата резултира со вакви црни бројки.

Рамка:

ТОДОРОВ МОЛЧИ ЗА СКАНДАЛОТ, А ПРОМОВИРА ПРОЕКТ ЗА НАМАЛУВАЊЕ НА СМРТНОСТА НА БЕБИЊАТА

 Во меѓувреме, додека во јавноста пукна скандалот на скопската Клиника за гинекологија, министерот за здравство на темата мудро молчи, но затоа пак излезе на прес-конференција на која се пофали дека министерството кофинансира специјализација на 47 матични гинеколози. Според планот, лекарите ќе плаќаат само 10 проценти од вкупната сума за специјализацијата, а по завршувањето ќе имаат загарантиран договор со Фондот. Тодоров додаде дека на тој начин ќе се зајакне оваа специјалност во државата и ќе придонесе за намалување на доеничката смртност.

Текстот е објавен во 1 септември, 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1091

Пишува Ирена МУЛАЧКА

 Пред повеќе од еден месец, „Фокус“ објави серија текстови за скандалот на скопската Клиника за гинекологија, каде што за шест месеци починаа повеќе од 80 бебиња, од кои дури 20 за две недели. Меѓу главните причини за зголемената смртност на новороденчињата за кои пишувавме, се наведуваа нестручноста на дел од лекарите, недостигот од кадар, интрахоспиталните инфекции, нехигиената, како и фактот дека речиси сите критични случаи на породување од другите болници во државата ги носат на оваа скопска клиника.

Веднаш по објавувањето на аферата, експресно реагираа од Гинеколошката клиника од каде што конечно ги извадија бројките на починати бебиња, но само до крајот на 2015 година, тврдејќи дека податоците што ги објавивме се неточни. Но, во текстовите што „Фокус“ ги објави стануваше збор за починати бебиња во првите шест месеци од 2016 година, за кои од клиниката не дадоа никакви информации.

Од Клиниката веднаш се заканија со тужба, но заканите не беа упатени само до нашата редакција, туку според нашите информации на вработените, кои според раководството изнесувале документи од клиниката, им се заканувале со бркање од работа.

По два месеца оттогаш, од Гинекологија сѐ уште не добивме никакви бројки за смртноста на новороденчињата во 2016 година, но нашите последни информации се дека таа бројка во последниот период алармантно продолжува да се зголемува. Сепак, тоа не се единствените смртни случаи на клиниката, која за себе вели дека е „реномирана установа со седумдецениско постоење, со стручен и професионален тим“, зашто покрај бебињата на Гинекологија умираат и пациентки.

Од сите тие причини, одлучивме повторно јавно да ги споделиме нашите нови сознанија и податоци со читателите. А, тргнавме и по одговори на прашањата – зошто надлежните институции и министерот за здравство Никола Тодоров, кој на времето поднесуваше кривични пријави против непознат сторител, воопшто не реагираат во случајот за да проверат што точно се случува на Клиниката за гинекологија? Зошто по провладините медиуми постојано се вртат кампањи за трето дете? Што да направат мајките во случај кога го изгубиле бебето, а немаат каде да се обратат? Зар толку малку вреди човечкиот живот во Македонија?

ОД ОБИЧНА ЦИСТА, И ИЗВАДИЛЕ МАТКА И ПАЦИЕНТКАТА ПОЧИНАЛА

Според информациите до кои дојде „Фокус“ во последните неколку недели, на скопската Клиника за гинекологија има уште неколку случаи на починати новороденчиња, но има и мајки што починале поради обилно крававење поради лошо изведени операции.

Познато е дека на Клиниката секојдневно се одржува Стручен колегиум на кој присуствуваат повеќе од 70 гинеколози, анестезиолози и педијатри, кои редовно реферираат што се случувало претходната ноќ за време на дежурствата, колку бебиња се родиле, каква е здравствената состојба на новороденчињата и родилките, односно колку од нив се во критична состојба. Нашите болнички извори тврдат дека во последниот период, откако податоците излегле во јавноста, ваквата традиција е прекината, па на колегиумите повеќе не се кажува дали има нови починати бебиња.

„Фокус“ располага со нови документи во кои се објаснува целата голгота што ја поминала 32-годишната пациентка Е. Т., која на 17 август, 2016 година починала на Гинеколошката клиника. Според документите, а и според раскажувањата на лекарите, пациентката боледувала од хронична миелоична леукемија која ја лекувала со лекот гливек, но на клиниката дошла за сосема друга работа, за обична операција на циста. Пред да биде оперирана, се формирал стручен конзилиум од тројца лекари, еден гинеколог и двајца радиолози за да направат проценка на нејзината здравствена состојба. Според нашите информации, првиот стручен конзилиум воопшто не забележал дека пациентката има леукемија. Во документите се наведува дека на 9 август на пациентката и бил извршен оперативен зафат и ѝ била извадена матката, иако воопшто немало потреба од таква операција. Таа цело време имала крварење. Дали лекарите од конзилиумот направиле погрешна проценка со тоа што одлучиле пациентката да се оперира, а со тоа нејзината здравствена состојба се влошила?

Во меѓувреме, додека таа починала се одржале уште два конзилиуми од тројца професори, кои алармирале дека пациентката под итно мора да се оперира уште еднаш, затоа што животот и виси на конец. Последниот конзилиум е одржан на 15 август, 2016 година во 14 часот.

– Со оглед на влошување на состојбата на пациентката до моментот на одржување на овој конзилиум, абдомен балониран, од КТ на абдомен и мала карлица – знаци за илеус и хидрареични нивоа, конзилиумот одлучи итно да се направи ревизија во присуство на дежурен абдоминален хирург. Со оглед на општата лоша состојба од основната болест, повикана е фамилијата на пациентката, објаснети им се ризиците од оперативниот зафат и истите се согласни за изведување на операцијата во интерес на пациентката – се наведува во стручното мислење од тројцата лекари.

Пациентката по вторпат е оперирана на 16 август, а веќе наредниот ден починала. Дел од лекарите на клиниката тврдат дека хирургот што ја оперирал, нестручно и непрофесионално си ја завршил работата и не ги почитувал протоколите. На нашата редакција ѝ се познати имињата на лекарите што биле во стручниот конзилиум, како и на хирургот што ја оперирал пациентката, но одлучивме да го скриеме нивниот идентитет.

За само неколку дена, на 25 август, на Клиниката имало уште еден смртен случај, и тоа на родилка. Според нашите извори, се работи за 23-годишна пациентка од Битола, која била примена во 33-та недела од бременоста. Пациентката била породена со царски рез, но таа имала и претходни здравствени проблеми. Пред два месеца ѝ била ампутирана ногата. Родилката починала, но бебето е живо и во моментот е на Клиниката за гинекологија. Во овој случај не се работи за лекарска грешка, туку пациентката била примена во многу влошена здравствена состојба.

ПАЦИЕНТКИ ВО ИЗОЛИРАНИ СОБИ ПОРАДИ ИНФЕКЦИИ

По објавените текстови во „Фокус“ за скандалот на скопската Клиника за гинекологија, од таму експресно испратија демант во кој се пофалија за стручната работа, професионалниот кадар и беспрекорната хигиена на клиниката. Но, новите информации до кои дојдовме, ја демантираат „идеалната“ слика и повторно алармираат за страшните случувања на клиниката, што поради нестручност на дел од кадарот, што поради нехигиенските услови и бактериите што шетаат таму.

Доказ за тоа се трите пациентки, кои повеќе од два месеца лежат на гинеколошката клиника поради докажани позитивни брисеви за интрахоспитални инфекции, кои ги закачиле додека се лекувале во оваа установа. Сите три се сместени во изолирани простории, немаат никакви допирни точки со другите пациентки, родилки и бебиња, за да не ги заразат. Нашата редакција располага со имињата и презимињата на пациентките и со нивните болнички истории. Една од нив е 36-годишната С.М. од Кавадарци со болничка историја бр. 8747, која речиси два месеца лежи на Клиниката. Таа боледувала од аденокарцином (рак на матка), при што на 25 јули оваа година на клиниката ѝ била извршена операција, радикална хистеректомија (вадење матка). Но, наместо нејзините здравствени проблеми да завршат, оттука почнува нејзината голгота на клиниката. Во периодот додека лежела на клиниката закачила интрахоспитална инфекција, за што потврдиле и позитивните брисеви. Жената имала загноена рана со инфекција, при што морала повторно да биде оперирана, а интервенцијата била извршена на 4 август. Дури, по 25 дена, пациентката во вторникот била пуштена дома.

Таа не е единствената пациентка што се соочила со ваков здравствен проблем. Втората пациентка, која сѐ уште е хоспитализирана на клиниката, е 28-годишната Е.А. од Виница, која, исто така, досега двапати била оперирана. Според нејзината болничка историја бр. 9213, на пациентката на 4 јули, 2016 година ѝ бил извршен царски рез, но во меѓувреме и таа добила интрахоспитална инфекција, поради што морало да ѝ се изврши уште еден оперативен зафат. По речиси два месеца поминати на клиниката поради инфекција на рана, на 28-годишната пациентка ѝ била извршена ревизија на загноената рана во петокот, на 26 август, и тоа во присуство на пластичен хирург.

Но, тука не завршуваат проблемите на Клиниката за гинекологија. Третата пациентка, која дури трипати била оперирана во рок од два месеца е 70-годишната З.Х. од Скопје, на која на 22 јуни ѝ била извадена матката. Оттогаш почнуваат нејзините нови здравствени проблеми. Во меѓувреме, додека сѐ уште била хоспитализирана на клиниката, фатила инфекција, ѝ се отворила раната и повторно ѝ направиле операција на 18 јули оваа година. Еден месец подоцна, врз пациентката повторно е изведена операција во понеделникот, на 29 август, така што таа повеќе од два месеца лежи во изолирана просторија на клиниката.

„Фокус“ којзнае по кој пат ја побара директорката на Клиниката за гинекологија, доктор Марија Хаџи –Лега за да ни одговори на неколку прашања и да даде свое видување и објаснување за ситуацијата, но таа цело време нѐ игнорира. Според досегашната практика, само еден ден по излегувањето на новиот број на весникот, таа експресно испраќа демант, во кој повторно не одговара на ниту едно поставено прашање, не ги демантира објавените случаи, но затоа ја фали клиниката и стручниот тим што работи таму и се заканува со тужба.

Министерот за здравство, Тодоров, исто така веќе подолг период ги игнорира прашањата на „Фокус“ на оваа тема, иако неколкупати досега го прашавме и инсистиравме да ни каже што ќе преземе за зголемената смртност на бебињата на државната клиника, со оглед на тоа што постојано се фали дека бројот на мртвороденчиња се намалил и дека Македонија има едно од најдобрите здравства во Европа.

ХАЏИ-ЛЕГА ПАЛИ И ГАСИ НА ГИНЕКОЛОГИЈА

Со Клиниката за Гинекологија веќе четири години управува д-р Марија Хаџи-Лега, која на оваа функција дојде во 2012 година, само неколку месеци откако ја породи сопругата на министерот за здравство, Тодоров, со второто дете. Таа за целиот овој период работи како в.д. директор, иако законскиот рок е само шест месеци. Гинекологија е единствената клиника, која веќе неколку години нема економски директор, кој ќе управува со парите, иако според законот, сите клиники се обврзани да бидат управувани од двајца директори преку врзан потпис, еден здравствен и еден економски директор. Клиниката, последен пат економски директор имала во периодот од 2009 до 2012 година, кога на тоа столче седна Елисеј Цицимов, кој сега моментално работи во Заводот за вработување.

Може ли да дојде до промена на директорската позиција на Гинекологија е прашање што се поставува последната недела откако пред две недели, во еден од дневните весници се појавил конкурс за нови двајца директори на скопските клиники, меѓу кои и на гинеколошката клиника. Конкурсот траел седум дена, до овој понеделник. Дали Хаџи-Лега ќе ја задржи функцијата или ќе биде сменета ќе покаже времето, со оглед на тоа што за директорското столче конкурирале уште неколку нејзини колеги.

За време на нејзиното „владеење“, клиниката ја следеа низа скандали, меѓу кои беше и опремувањето на нејзиниот директорски кабинет со мебел од италијанската фирма „Каза Италија“, во вредност од речиси 20.000 евра. Целиот нејзин кабинет е во зелена боја со бел мебел. Сите овие податоци се јавни и беа објавени на веб-страницата на Бирото за јавни набавки.

Покрај тоа што Клиниката за гинекологија е во нова зграда и располага со нова опрема, таа е една од клиниките која има највисок буџет, кој во 2015 година изнесувал 6,5 милиони евра, додека во 2016 година е малку зголемен и достигнува сума од близу седум милиони евра.

Колку и да сакаат надлежните институции да ја прикажат убавата слика на јавното здравство, сепак страшните информации излегуваат на површина. Во архивите на Гинекологија остануваат болничките истории за тоа колку пациентки и бебиња починале низ годините, иако голем проблем претставува и тоа што сите критични случаи од внатрешноста и од приватните болници завршуваат таму. Клиниката има директорка, која јавно може да ги каже проблемите, наместо да се препукува со медиумите. Сепак, за човечки животи се работи, чија вредност очигледно во Македонија го достигна дното!

Рамка:

ЗА ВРЕМЕ НА ПОПЛАВИТЕ, И ПОДРУМОТ НА ГИНЕКОЛОГИЈА ПОД ВОДА

Невремето што го зафати Скопје на 6 август ги поплавило и подрумските простории на Клиниката за гинекологија каде што се вршат крвните анализи на пациентките. Според нашите информации, и во таква ситуација, кога сѐ било поплавено, медицинскиот кадар продолжил таму да ги прави испитувањата сѐ додека не им затропала инспекција на врата и не им забранила. Тогаш, морале да се снаоѓаат во последен момент и ги носеле крвните анализи на другите клиники.

Текстот е објавен на 6 октомври, 2016 година, во неделникот „Фокус“ во бројот 1096

Пишува Ирена МУЛАЧКА

Поранешниот министер за здравство на Црна Гора, Миодраг Радуновиќ, пред две години поднесе оставка поради скандалот што се случи во општата болница во Бјело Поље каде што пет бебиња беа заразени од болничка инфекција, а едно од нив почина. Според него, под итно требало да се откријат грешките и да се казнат сите кај кои ќе биде утврдена одговорност, од чистачка до министер. Но, сепак, додаде, тој прв мора да си оди, бидејќи тој е на врвот на здравствениот синџир и алката која утнала нешто во јавното здравство, па од тие причини експресно ја напушти министерската фотелја.

За разлика од таму, во Македонија и по многубројните скандали што со години го тресат јавното здравство како скандалот „Перде“, доктори што прегледуваат пациенти, а немаат завршено Медицински факултет, починати бебиња и родилки, потоа алармантната бројка на заболени и починати од рак, лекарски грешки… првиот човек во здравството Никола Тодоров не почувствува никаква морална одговорност досега, а ниту пак има намера да поднесе оставка. Неговиот пример го следат и директорите на јавните здравствени установи, кои освен што не поднесуваат оставки, главната стратегија им се сведе на закани за тужби против новинарите како еден вид притисок, да создадат страв и да најдат начин како да го спречат понатамошното објавување на информациите.

Таков е случајот со скопската Клиника за гинекологија за која „Фокус“ пред три месеци објави дека за само шест месеци починале околу 80 новороденчиња, од кои 20 за последните две недели. Во наредните неколку месеци продолжија црните статистики на починати бебиња. Откако излезе првиот текст, понатаму продолжија да се јавуваат револтирани лекари и мајки чии бебиња починале, раскажувајќи го во детали хоророт што го поминале на Гинеколошката клиника. Во неколкуте објавени текстови досега излегоа трагичните судбини на многу семејства, од кои некои планираат да покренат судска постапка против клиниката, додека дел ќе поднесат тужби против лекарите што го извршиле породувањето. Сепак, сите се едногласни „Нѐ завија во црно за цел живот“.

БЕБЕТО ДОБИЛО СЕПСА, А ЛЕКАРИТЕ ТВРДЕЛЕ ДЕКА Е РЕАКЦИЈА ОД ПАМПЕРСОТ

До редакцијата на „Фокус“ во понеделникот се обрати 33-годишната Е.П. од Скопје, не можејќи да се помири со фактот дека пред само одреден период купувала облека и ја подготвувала детската соба за своето бебе кое требало да се вика Ања, а кое починало само неколку денови по породувањето на Гинекологија. Таа со нас сподели документи од периодот додека била следена целата нејзина бременост во една од приватните болници, па сѐ до нејзиното породување на Клиниката за гинекологија. Несреќната мајка, исто така сподели и фотографии од новороденчето, кое само неколку дена по породувањето фатило инфекција на клиниката и било исфрлано по целото тело.

Револтираната мајка ја раскажа целата здравствена голгота што ја поминала на Гинеколошката клиника, лошиот однос на лекарите и медицинскиот персонал и катастрофалните хигиенски услови во болницата. Според нејзините кажувања, таа целата своја бременост ја водела во една од приватните болници сѐ до периодот додека предвремено требало да се породи во 31 гестациска недела. Тогаш отишла на Гинекологија и како што вели, „од тука почнува хоророт и загубата на моето чедо“.

Таа на клиниката отишла на 5 септември, а останала на Интензивна нега сѐ до 13 септември, денот кога се породила.

– За целиот овој период бев четири сантиметри отворена и примав антибиотици ландицин и магнезиум венски. На 12 септември вечерта, во 19 и 30 часот добив породилни болки кои траеја цела вечер, а породувањето почна дури на 13 септември во 9 и 25 минути наутро. Што е уште пострашно, на моето породување не присуствуваше педијатар, иако е задолжително, со оглед на тоа што се породив неколку недели порано – тврди 33-годишната Е.П.

Бебето се раѓа помало и го ставаат во инкубатор, но без кислород затоа што не било зависно од кислород. Веднаш му дале некакви антибиотици, тврдејќи дека закачило инфекција од мајката. Но, тоа е тврдење на лекарите на Гинекологија, додека документите со кои ние располагаме го покажуваат токму спротивното. Во медицинската документација на која се прикажани лабораториските наоди по микробиологија, може да се забележи дека сите брисеви од микробиолошките испитувања кои мајката ги направила само неколку недели пред породувањето и се негативни и нема никакви инфекции, така што новороденчето не можело да закачи инфекција од неа.

– За да се спасат, најлесно им е да ме обвинат мене, па почнаа да измислуваат дека бебето инфекцијата ја фатило од мене, што не е точно, а тоа може да се види и во документите. Бебето се роди здраво, само беше помало и затоа го ставија во инкубатор – додава револтираната мајка.

Таа тврди дека нејзиното бебе фатило сепса додека било на клиниката во инкубатор, а тоа го потврдуваат и дел од лекарите таму, но и оние што ја видоа фотографијата од новороденчето кое со црвени точки е исфрлано по целото тело.

За тоа што се случило со бебето и со промените кои настанале по неговото тело, родителите биле информирани на 15 септември, само два дена по породувањето. Тогаш, следувала нова приказна:

– Тоа не е ништо страшно, само реакција од памперсот. Не се плашете, ја премачкуваме со физиолошки раствор. Ќе ѝ помине. Така ме тешеа и лажеа цело време на Гинекологија – вели 33-годишната Е.П.

Веќе на 16 септември од клиниката стигнале уште полоши вести. Таа и сопругот биле известени дека бебето имало крвавење од желудникот, а истиот ден му било направено ехо на главата и таму немало никакво крвавење. Два дена подоцна, на 18 септември, од клиниката им рекле дека состојбата на бебето е стабилна, не е ни полоша, ни подобра.

– Нѐ убедуваа да не се плашиме, нивната поента била да ни дадат здраво бебе, а и да не се грижиме толку, бидејќи дома имаме веќе едно дете. Тоа значеше дека што и да се случи со него, не треба да се потресуваме – вели мајката на починатото новороденче.

Бебето починало на 19 септември во 4 часот и 50 минути, а родителите биле информирани дури три часа подоцна, во 7:46. Телото на починатото новороденче е испратено веднаш на обдукција на Институтот за патологија, а во зависност од обдукциските наоди, семејството ќе одлучи што да прави понатаму.

– Ќе одам до крај, поради нив ми почина бебето. Ќе тужам и до Хаг ќе ја терам работата ако треба – гневна е нашата соговорничка.

СМРТНОСТА СЕ ЗГОЛЕМУВА, НАДЛЕЖНИТЕ МОЛЧАТ

Но, ова не е единствениот случај на починато новороденче во септември на скопската Клиника за гинекологија. Пред само две недели на клиниката имало уште еден смртен случај на бебе после природно породување. Станува збор за пациентката Ц.Н. чија бременост е водена преку „ин витро“, а која според информациите се породила природно на 21 септември во 36 гестациска недела. Бебето се раѓа тешко 1.620 грама. Само три дена подоцна, на 24 септември бебето починало и неговото тело е пренесено на обдукција на Институтот за патологија.

Според лекарите со кои разговаравме се уште не се знаат точните причини од што починало бебето, каква била бременоста на мајката во целиот период, дали имала некакви други здравствени проблеми и сл. Одговорите на сите овие прашања треба да ги дадат обдукциските наоди, кои според досегашната пракса се готови дури за два месеци.

„Фокус“ досега објави повеќе од десетина потресни случаи на починати бебиња на скопска Гинекологија, а главните причини за зголемената смртност според лекарите се болничките инфекции што ги закачиле новороденчињата во периодот додека престојувале таму, потоа предвремените породувања, како и лекарските грешки. Исто така, постоеја и неколку случаи на родилки кои пред два месеци биле ставени во посебни изолирани простории поради тоа што закачиле болнички инфекции и биле оперирани и по неколку пати.

– Ова што се случува на клиниката е страшно. Имаме гинеколози, но немаме доволно анестезиолози и педијатри, што се неопходни за работата да се врши како што треба. И, после се прашуваме зошто имаме толку смртни случаи, зошто умираат родилки и бебиња. Што е најжално и покрај се што се случува, никој не презема ништо. Се однесуваме како да работиме со кукли, а не со деца – вели лекар, кој работи на клиниката но бараше да остане анонимен, плашејќи се да не го изгуби работното место.

И покрај сите случаи што досега ги објави „Фокус“ за настаните на Гинекологија, директорката Марија Хаџи –Лега не ги објавува бројките за починати новороденчиња во 2016 година. Таа до „Фокус“испрати табела од која може да се види бројот на починати бебиња во периодот само до 2015 година. Според статистичките податоци, на клиниката лани починале 99 бебиња, а една година претходно, во 2014, починале 140 новороденчиња. Ништо поразлична не е сликата и во текот на другите години. Во 2013 година бројот на починати бебиња бил 137, додека во 2012 година таа бројка била 125 бебиња.

„Фокус“ и овојпат се обиде да стапи во контакт со директорката Хаџи-Лега, на која досега и имаме испратено неколку пораки на мобилниот телефон, барајќи да ни објасни за колку се зголемил бројот на починати новороденчиња, зошто не се преземаат никакви мерки за да се намалат алармантните бројки и зошто постојано ги игнорира нашите прашања. До затворањето на овој број од неделникот не добивме одговор.

Последен пат кога директорката на Гинекологија комуницираше со „Фокус“ беше пред две години, во мај 2014 година, кога исто така баравме податоци за тоа колку е зголемена смртноста на новороденчињата. Тогаш таа не извести дека се уште се обработуваат податоците и дека на време ќе нѐ информира. Оттогаш, таа ниту одговара на нашите телефонски повици, ниту на смс-пораките.

Исто така, неколку прашања испративме и до Министерството за здравство од каде што веќе неколку месеци молчат. Така одлучија да постапат и сега.

Како и да е, редно е надлежните институции да реагираат и да ги откријат причините за алармантните бројки на починати бебиња на скопска Гинекологија. Сепак, се работи за живи суштества, а не за кукли. Јавноста е должна да знае, а посебно семејствата што ги изгубиле своите бебиња.

Рамка

„СГС“ ПОВЕЌЕ НЕ ЈА ОБЕЗБЕДУВА КЛИНИКАТА

Повеќе од еден месец, скопската Клиника за гинекологија останала без приватното обезбедување „Секјурити Сервис Груп“ (СГС) што беше ангажирано да го обезбедува објектот, откако на 1 септември им истекол склучениот договор. Пред точно една година откако во јавноста излегоа информации за зачестените напади врз лекарите и медицинскиот персонал, клиниката одлучи да го обезбеди објектот, па на располагање имаа 24-часовно обезбедување.

Се уште не се знае дали ќе има нов тендер за приватно обезбедување и кој ќе го обезбедува објектот во меѓувреме. Она што е познато во моментот, е дека за заштитата на персоналот на Гинекологија се задолжени двајца болничари, од кои едниот стои на влезната врата, а другиот кај операционите сали.

Според податоците на Бирото за јавни набавки, Гинеколошката клиника една година ја обезбедувала фирмата „СГС“, која во јавноста е позната како фирма блиска до поранешниот шеф на УБК, Сашо Мијалков, а тоа го докажаа и „бомбите“ што ги објави лидерот на СДСМ, Зоран Заев. Договорот со „СГС“ бил склучен на 7 август, лани, во вредност од 76.747 евра, а како главен критериум за избор на оваа фирма се наведува најниската цена, иако таа ја дала единствената понуда на тендерот.

Пред повеќе од една година, опозицискиот СДСМ објави „бомба“ во која се тврдеше дека зад фамозната фирма „СГС“ стои Мијалков. Тие на прес-конференција во Кавадарци обелоденија повеќе аудио – снимки со кои тврдат дека се докажува оти Мијалков е газда на агенцијата за обезбедување, која според нив, добивала милионски суми од Владата на Никола Груевски.

Дополнително, беше објавен разговор помеѓу Мијалков и Дејан Митревски – Урко, поранешниот телохранител на премиерот Груевски кој се повлече од агенцијата за обезбедување „Лупус“, откако „СГС“ почна да работи со полна пареа.

Исто така, пред повеќе од една година, од СДСМ излегоа со фрапантни податоци за десетици милиони евра кои отишле на контото на „СГС“, за добивање државни тендери за обезбедување.

Рамка:

„ПАП“ ТЕСТОВИТЕ НА ГИНЕКОЛОГИЈА СЕ НЕТОЧНИ?

 Пред неколку дена, Здружението на гинеколози излезе со информација дека резултатите од пап-тестовите правени на Клиниката за гинекологија и акушерство се неточни, се даваат без потпис и печат и направениот втор тест на друго место најчесто дава поинакви податоци. Ова го потврди доктор Душко Филиповски, претседател на Здружението. Тој се сомнева во точноста на резултатите и од тие причини досега двапати реагирал и до ресорното Министерство.

За само неколку часа, експресно се јавија од Гинекологија од каде што испратија демант, тврдејќи дека ова е неосновано клеветење на клиниката сѐ со цел да се наруши угледот на оваа установа.

Текстот е објавен на 1 декември, 2016 година, во неделникот „Фокус“ во бројот 1104

Пишува: Ирена МУЛАЧКА

Пред една недела, од Државниот завод за статистика излегоа со фрапантни податоци дека во третото тримесечје од годината починале 90 бебиња, што е двапати повеќе во споредба со истиот период лани, кога имало 39 починати доенчиња. Според нивните податоци, црниот биланс на починати новороденчиња алармантно расте, па досега, само за девет месеци починале 206 бебиња, што не е вкупна бројка за целата година, со оглед на тоа што годината сѐ уште не завршила и ги нема официјалните податоци од последните три месеци.

Со ваквите статистики, Македонија се најде на првото место по смртност на бебиња во Европа. Стапката на смртност на новороденчиња непосредно по раѓањето кај нас е 14,3 отсто, што е трипати повеќе од Европскиот просек, кој изнесува 5,2 проценти.

Пред повеќе од пет месеци „Фокус“ ја отвори темата во која јавно ги обелоденивме податоците дека само во првите шест месеци од 2016 година, на скопската Клиника за гинекологија починале повеќе од 80 новороденчиња. Уште пострашно беше тоа, што само за две недели тогаш починаа 20 бебиња. Иако клиниката е главен центар на ниво на државата каде што завршуваат сите комплицирани случаи, што делумно е причина за големите бројки, сепак и по толку време, скандалите продолжуваат да ја тресат и од таму не прекинуваат да излегуваат застрашувачки податоци за нови починати бебиња и родилки, за погрешни дијагнози и лошо изведени операции.

АБДОМЕНАЛНИ ХИРУРЗИ ГИ ПОПРАВААТ ЛЕКАРСКИТЕ ГРЕШКИ НА ГИНЕКОЛОГИЈА

На Клиниката секојдневно завршуваат пациентки што имаат рак на матката, рак на јајчниците, цисти… на кои треба да им се извршат итни хируршки интервенции. Од таму постојано се фалат со стручната работа, професионалниот кадар и беспрекорната хигиена, но новите информации до кои дојдовме ја демантираат „идеалната“ слика и повторно алармираат за страшните случувања во болницата што поради нестручност на дел од кадарот, што поради нехигиенските услови и бактериите што се наоѓаат таму.

Уште пострашно во целата ситуација е тоа што министерот за здравство Никола Тодоров со месеци мудро молчи на темата, ги игнорира нашите прашања и, нормално, си ја тера изборната кампања. Нели, за пациентите се работи!

Повеќе од два месеца, на стручните колегиуми на скопската Клиника за гинекологија, на кои присуствуваат над 70 гинеколози, педијатри и анестезиолози не се реферираат податоци за тоа што се случувало претходната ноќ на дежурствата, колку бебиња се во критична состојба, дали некое од нив починало, дали и колку комплицирани случаи на оперативни зафати има кај пациентките, што беше традиција години наназад на клиниката.

„Фокус“ располага со нови имиња и медицински истории на уште десет нови пациентки кои во последните пет месеци поминале трнлив пат на клиниката поради лошо изведени операции и закачиле интрахоспитални инфекции, за што подоцна, како што тврдат лекарите, морале да интервенираат абдоменалните хирурзи од скопската Дигестивна клиника, за во последен момент да се поправат лекарските грешки и да им се спаси животот на пациентките. Исто така, на редакцијата ѝ се познати и имињата на лекарите што ги извеле интервенциите, меѓутоа одлучивме нивниот идентитет да не го откриваме.

Според нашите податоци, една од пациентките што поминала вистинска голгота на Гинеколошката клиника е 49-годишната Т. С. со број на историја 8189, на која на 29 јуни годинава требало да ѝ се изврши лапароскопска хистеректомија (вадење на матката). Нашите извори тврдат дека при извршувањето на интервенцијата дупнато ѝ е дебелото црево, при што морало под итно да интервенира абдоменален хирург, кој бил повикан од своето работно место за да ја поправи грешката што ја направил лекарот што ја изведувал операцијата.

Таа не е единствената што се соочила со вакви проблеми. Втора на листата е 28-годишната пациентка А. Е., која на 4 јули годинава се породила со царски рез на клиниката. Според медицинската историја со број 9213, ревизија на пациентката ѝ била направена дури на 26 август оваа година, при што повторно интервенирал абдоменален хирург, а таа повеќе од месец и пол лежела на клиниката.

Освен кај овие две пациентки, за да ги поправат лекарските грешки на своите колеги, абдоменални хирурзи од Дигестивната клиника интервенирале и кај 73-годишната В. П. со број на историја 11462, кај која бил опериран аденокарцином (рак на матка). Според нашите податоци, по 10 дена на пациентката ѝ се отворила раната и кај неа хируршки било интервенирано уште двапати. Но, наместо нејзините здравствени проблеми да завршат тука, маките на клиниката продолжуваат. Во периодот додека лежела таму закачила интрахоспитална инфекција, за што потврдуваат и позитивните брисеви. Жената имала загноена рана со инфекција и повеќе од еден месец е сместена во посебна изолирана просторија.

Пациентка, која исто така е хоспитализирана на клиниката е и 64-годишната Ј. П., која била оперирана од тумор на јајчник и поради лошо изведена интервенција ѝ било повредено дебелото црево, па и во овој случај, како и во претходните, интервенирал абдоменален хирург. Според нејзината болничка историја број 10787, додека закрепнувала на клиниката, во меѓувреме добила интрахоспитална инфекција и таа е сместена во посебна изолирана просторија. Освен нив, на клиниката има уште две пациентки што по операциите добиле интрахоспитални инфекции, за што потврдуваат и позитивните брисеви. Се работи за 45-годишната Ј. С. со број на медицинска историја 13430 и за 58-годишната Б. З. чиј број на историја е 10036. Тие и двете биле сместени во изолирани простории со цел да не ја пренесат инфекцијата на другите пациентки сместени на истото одделение.

Но, тука не завршуваат проблемите на Клиниката за гинекологија. На почетокот на месецот, на 1 ноември била хоспитализирана 39-годишната М. Н., која според нашите информации имала тумор на јајчникот. Нејзината здравствена состојба почнала да се влошува и таа веќе вториот ден била префрлена на интензивна нега. Иако требало да биде оперирана за само два дена, на 3 ноември пациентката починала.

На листата со лошо изведени хируршки интервенции може да се најде и пациентката М. С., која според болничката историја со број 8747, била оперирана на 25 јули годинава, при што настанала компликација, па за само две недели подоцна, на 4 август, ѝ била извршена ревизија од абдоменален хирург.

Карактеристично за овие оперативни зафати е тоа што повеќето од нив ги извршил лекар-специјалист, чие име веќе години наназад ѝ е познато на јавноста, но „Фокус“ одлучи да не го открива неговиот идентитет. Тој е познат како еден од лекарите за кого во последните десетина години се поврзуваа многу скандали на клиниката, и тоа од лошо изведени хируршки интервенции, па сѐ до службени патувања на сметка на клиниката.

„Фокус“ контактираше и со неколку абдоменални хирурзи од скопската Дигестивна клиника за да ни објаснат за што најчесто се повикани да интервенираат на Клиниката за гинекологија. Според нив, најчесто се работи за погрешна дијагностика, за повреда на дебело црево за време на операција, лоша техника на работење, лоша проценка… Според договорите, за ваквите интервенции Гинеколошката клиника е должна да им плати на абдоменалците, па така, за последните два-три месеци Гинекологија ѝ должи речиси 280 илјади денари на Абдоменална хирургија, од кои 33 отсто одат за клиниката, а 67 отсто за лекарите што ги извршуваат интервенциите.

„Фокус“ испрати и неколку прашања на службениот имејл на клиниката за да ни одговорат колку абдоменални хирурзи интервенирале кај пациентки на Гинеколошката клиника и колку пари ѝ должат на Абдоменална хирургија? Но, до затворањето на овој број од неделникот не добивме одговор.

СКАНДАЛОЗНА ЗАКАНА ОД ЛЕКАРКА

Пред две недели во редакцијата на „Фокус“ се обрати 31-годишната родилка Виолета Митревска од Скопје, која во детали ни ја објасни целата драма што ја доживеала на Клиниката за гинекологија, каде што повеќе од еден месец во инкубатор лежело нејзиното новороденче.

Според нејзините тврдења, таа во седмиот месец од бременоста имала висок притисок, кој се качувал и до „190 со 100,“ што можело да биде опасно и за неа и за животот на нејзиното бебе. Митревска додава дека на клиниката не сакале да ја примат, и покрај тоа што имала хипертензивни шокови, што можело да предизвика предвремено породување, како што и се случило.

Откако нејзината здравствена состојба почнала да се влошува, таа на 13 октомври утрото во девет часот била внесена во операциона сала каде што требало да почне породувањето со царски рез, но бидејќи во тој момент немало слободен инкубатор за бебето, породувањето било одложено за неколку часа.

– Не можам да ви објаснам низ какви стравови поминав. Ме убедуваа дека бебето треба да го носам во утроба уште 10 дена. Мојата здравствена состојба се влошуваше, а тие реагираа како да се работи за кукла и како сето тоа да е најнормално. Кога влегов да ме породат, најпрвин немаше инкубатор, а по неколку часа кога најдоа инкубатор, немаше слободна операциона сала. И тоа траеше сѐ до 13.30 часот, кога конечно ме оперираа. И јас и малиот си завршивме со електрошокови и одвај спасивме жива глава – тврди Митревска.

Според документите со кои располагаме, таа во 31-та недела од бременоста родила машко бебе, тешко 1.520 грама и долго 39 сантиметри, кое според протоколите на клиниката морало да остане во инкубатор се додека не качи тежина. Од тука и почнуваат нивните проблеми. Во документите се наведува дека мајката на клиниката била примена на 8 октомври, а веќе три дена по породувањето, на 16 октомври била пуштена дома, а бебето останало на клиниката уште цел месец.

– Јас како мајка немав никаков пристап до моето бебе. Ме пуштаа само еднаш неделно кога требаше да се измолзам за да му дадам млеко. Неговата состојба неколкупати се влоши, ја намали тежината, имаше и некоја инфекција, а јас не знаев што се случуваше со него. На телефон не ми даваа информации, од обезбедувањето од СГС не ме пуштаа ни до влезот. Ме исфрлаа со викање и клоци од клиниката. Од здраво и право бебе, ќе го умреа таму… Страшно и жално. Како да сме во Танзанија, а не во Македонија – вели 31-годишната мајка.

Како што поминувало времето, револтирана од односот на лекарите и од медицинскиот персонал на клиниката, мајката во една пригода, на една од нив ѝ рекла дека ако продолжат со истиот лош однос и третман на бебето сите информации ќе ги обелодени во неделникот „Фокус“. Тогаш била запрепастена од одговорот на лекарката:

– Ако што било објавите во „Фокус“, ќе биде крај за бебето! Еве, со тие зборови ми се обрати лекарката, која положила Хипократова заклетва. На нив им е најважно ништо да нѐ излезе во весник, ни малку не им се важни бебињата – тврди Митревска.

Цело време додека бебето беше на клиника, нашата редакција беше во контакт со семејството, но тие не смееја ништо да изнесат во јавноста, плашејќи се од заканите на лекарката. Според отпусната листа, бебето е дома од 15 ноември годинава и тогаш неговите родители конечно одлучија да ги споделат со јавноста траумите што ги поминале на клиниката. Тие уште додаваат дека откако било пуштено дома, новороденчето било донесено со продолжена жолтица, прегладнето и немало рефлекс за голтање.

БРОЈКИТЕ НА ПОЧИНАТИ БЕБИЊА „ДРЖАВНА ТАЈНА“

По којзнае колку испратени прашања до директорката на Клиниката за гинекологија, Марија Хаџи-Лега, за зголемената смртност на бебињата, за интрахоспиталните инфекции, за пациентките починати од сепса, прашања на кои со месеци не успеавме да добиеме одговори, конечно очи в очи со директорката се видовме на прес-конференцијата на 17 ноември, по повод Светскиот ден на предвремено родените бебиња. На нашето прашање зошто не присуствувал педијатар на породувањето на предвремено родено бебе, кое подоцна почина, Хаџи-Лега одговори дека според протоколите тоа е задолжително и дека сите родители кои имаат некакви жалби и поплаки можат слободно да се обратат кај неа.

– Секоја забелешка може да биде пријавена и веднаш да се интервенира – истакна Хаџи-Лега.

Но, откако ја прашавме колку бебиња починале на клиниката во последните неколку месеци, таа само кратко рече дека не може да калкулира со бројки и дека точната статистика ќе се знае на крајот на годината.

– Во поглед на бројката не би сакале да шпекулираме. Резултатите вообичаено ги сумираме на крајот на годината, но можам да кажам дека како што поминуваат годините имаме намалување на стапката на морталитет на клиниката. Но, факт е дека највисока стапка на смртност ќе има на клиниката што е и за очекување, со оглед на тоа што сите критични случаи се носат кај нас. Најголемата смртност е под 28-гестациска недела – истакна доктор Хаџи-Лега.

Таа не знаеше зошто родителите кои сметаат дека нивните бебиња фатиле сепса не реагирале до нив, правдајќи се дека тие веднаш ќе испитаат што се случило.

Со директорката на клиниката успеавме да поразговараме и за нарушените меѓучовечки односи меѓу вработените, за лекарските грешки, погрешните дијагнози, за нестручноста кај дел од лекарите, но сепак таа ги демантираше скандалозните случувања на клиниката, тврдејќи дека се функционира стручно и професионално.

Веќе неколку месеци на оваа тема нема никакви реакции и од ресорното Министерство и од првиот човек во здравството, Никола Тодоров. Тој пред пет години кога седна на министерското столче, во неколку случаи реагираше кога поради лекарска грешка родилка го изгубила животот, па дури поднесуваше и кривична пријава против непознат сторител.

Но, министерот за здравство сега молчи повеќе од пет месеци, иако бројките на починати новороденчиња секојдневно се зголемуваат. Тодоров досега не почувствува никаква потреба да провери што се случува на Гинеколошката клиника, зошто умираат толку бебиња, зошто родителите постојано обвинуваат за лош третман и нестручност кај дел од лекарите и медицинскиот персонал?

Менаџментот на Гинекологија може да тврди дека таму тече мед и млеко, но сликата на терен покажува нешто сосема друго. Револтот и маките на родителите секојдневно излегуваат на површина, барајќи спас во медиумите и сметајќи дека со тоа што вистината ќе излезе на површина, барем малку ќе им се ублажи болката. Како и да е, освен што тера изборна кампања, се слика и моли за гласови, министерот треба да се сврти и да види дека треба да им помогне токму на тие што сега ги моли!

Рамка:

НАМЕСТО НА УРОЛОГИЈА, ЗАВРШИЛА НА ГИНЕКОЛОГИЈА

Дека лоши проценки се прават на скопската Клиника за гинекологија покажува и случајот со 71-годишната М. В. со број на медицинска историја 13124, која наместо на операција на Урологија завршила на Гинекологија. Според болничката историја, пациентката требало да се оперира од тумор на бешиката, но во последен момент сфатиле дека таа е упатена на погрешно место за интервенција. Откако дошол уролог, веднаш била префрлена на Клиниката за урологија.

Рамка:

ГИНЕКОЛОГИЈА СО НАЈМАЛКУ ПЛАТЕНИ ДЕЖУРСТВА

Лекарите од Клиниката за гинекологија испратиле писмо до Управниот одбор, во кое информираат дека нивните дежурства се најмалку платени и тоа 1.300 до 1.400 денари од дежурство, за разлика од другите клиники каде дежурствата од вечер се движат од 3.000 до 4.000 денари.

Тие бараат да бидат платени како сите, со оглед на обемната работа што ја извршуваат.

Текстот е објавен на 10.02.2017 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1.114

Имотните пријави што функционерите на владеачката партија ги поднесувале до надлежните институции покажуваат дека најголем дел од нив го зголемиле својот имот додека биле на власт. Но, тоа не е ниту мал процент од вкупниот имот што тие и нивното потесно семејство го поседуваат, со оглед на податоците дека родители, браќа и сестри, пријатели на чиновниците поседуваат атрактивни недвижности и водат плодни бизниси. Притоа, дел од функционерите не го пријавуваат овој имот, бидејќи не живеат во семејна заедница со роднините на чие име фигурира.

Пишувал Влатко СТОЈАНОВСКИ

„Власта расипува, а апсолутната власт апсолутно расипува“, се чини дека е најпригоден израз за корумпиранините политички елити, кои ја користат политиката за да се збогатат на сметка на буџетот, односно на грбот на граѓаните, кои всушност ја полнат народната каса. Во ваквата дексрипција може да се претопи и нашето политичко милје, преполнето со политичари, кои значително го зголемиле имотното досие во периодот откако дошле на власт, иако има и такви кои осиромашиле, барем според она што официјално го пријавиле во надлежните институции.

Нејсе, со ретки исклучоци на луѓе кои како ситуирани и реализирани влегле во политиката, без разлика дали тоа го направиле заради лични амбиции, или, пак, повторно заради некој лукративен интерес, најголем дел од македонските функционери стекнуваат недвижности и покренуваат бизнис откако ќе дојдат на власт. Притоа, тие тоа често го прават преку свои роднини и пријатели, кои им служат како параван, со цел да ја скријат вистината дека значително се згобатиле додека требало да му служат на народот.

ЧЕТИРИПАТИ ПОВЕЌЕ ПАРИ ЗА ДЕСЕТ ГОДИНИ

Анкетните листови што до Комисијата за заштита на корупцијата ги поднесувал лидерот на ВМРО-ДПМНЕ и довчерашен премиер, Никола Груевски, покажуваат дека за време на 10-годишниот период како премиер го зголемил банкарското конто за околу 190.000 евра. Се разбира, тука треба да се разграничи дека станува збор за пријавен имот на негово име како и на луѓе со кои живее во семејно домаќинство, ама не и имотот на неговото пошироко семејство, кој, согласно Законот за спречување на корупција, нема обврска да го пријавува.

Инаку, по парламентарните избори во 2006 година, Груевски пријавил имот од околу 43.000 евра, и тоа исклучиво пари на девизни картички, трансакциски сметки, кеш… Од друг тип имот, оттогаш до ден денес, тој не пријавил ништо друго, ниту станбен објект, ниту куќа, ниту земјиште, ниту удели и акции. Единствено, пријавил 18 уметнички слики, кои растат со текот на годините, исто како и парите.

Така, по изборите во 2008 година, лидерот на ДПМНЕ пријавил нешто помалку од 65.000 евра и 25 уметнички слики, проценети на вредност од 7.000 евра. Единствена отстапка од нагорната тенденција на паричното конто на експремиерот се забележува меѓу овој и анкетниот лист по парламентарните избори во 2011 година, кога тој пријавил 58.500 евра, а сликите останале во ист број. Арно ама, веќе во 2014 година, кога се одржаа двојни парламентарни и претседателски избори, експремиерот пријавил имот од над 180.000 евра, како и 30 уметнички слики од 9.000 евра.

Откако се повлече од премиерската функција по избивањето на политичката криза, Груевски беше ослобен од обврската како јавен функционер да поднесе отчет за имотната состојба, како и редовно да пријавува промени на имотот. Сепак, по изборот за пратеник на изминативе парламентарни избори, тој пријави парични средства од околу 230.000 евра, како и 33 уметнички слики од речиси 11.000 евра. Севкупно земено, за време на десетгодишното премерување, Груевски се збогатил за 187.000 евра, или со сосе уметничките слики, разликата оди кон 200.000 евра.

КОЛКАВА ПЛАТА, ТОЛКАВА ЗАШТЕДА

Од податоците доставени до антикорупционерите очигледно е дека Груевски одреден дел од средствата ги акумулирал во времето кога бил функционер во владата на ВМРО-ДПМНЕ на Љубчо Георгиевски во периодот до 1998 до 2002 година, кога тој беше министер за финансии. Во овој период, тој отворил девизни сметки во Тутунска ванка во три валути (евра, американски долари и британски фунти), орочил депозит во Комерцијална од 3.000 евра, во Стопанска банка од 17.500 евра, стекнал девизни сметки и платежни картички…

Во другите графи каде е неведено кога се остварени приходите, ги нема опозициските денови од 2002 до 2006 година, со исклучок на штедната книшка од 800 евра во Капитал банка во 2003 година, но стојат приливи во владејачките 2006 и 2008 година. Доколку се направи проста математика, без да се сметаат уметничките слики, тоа значи дека Груевски штедел по околу 1.500 евра месечно, што, горе-долу, одговара на неговата месечна плата.

Според законот за плати и надоместоци на избраните и именуваните функционери, премиерската плата се утврдува така што просечната месечна исплатена плата претходната година се множи со коефициент од 4,50. Со оглед дека просечната нето-плата, според Државниот завод за статистика, изнесува нешто над 22.000 денари, испаѓа дека платата на премиерот е над 1.600 евра. Притоа, треба да се знае дека тој има право на разни надоместоци, како на пример, дневници за службено патување низ земјава и странство и слично, со кои месечните примања може дополнително да се зголемат.

Врз основа на тоа, зголемените приходи на Груевски отприлика одговараат на основната плата, од што треба да се разбере дека животните трошоци ги покривал со додатоците, како и со платата на неговата сопруга, која работи во Комисијата за хартии од вредност. Тој ниту инвестирал, ниту пак остварил екстра приход од продажба на имот или слично, бидејќи неговото име не фигурира во евиденциите на луѓе што поседуваат недвижности и имаат удели и акции во приватни компании. Сепак, членови на неговото потесно семејство поседуваат недвижен имот.

ЕДЕН СТАН ПРОДАДЕН, ДРУГ ИСПЛАТЕН, ТРЕТ СЕ ИСПЛАЌА

Како што е познато, опозицискиот СДСМ години наназад се обидува да го наруши ореолот на чесност и скромност на Груевски. За таа цел, социјалдемократите во времето на Бранко Црвенковски ја отворија темата за неколкуте станови што ги поседува мајката на лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, додека актуелниот сдсмовски лидер, Зоран Заев, врз основа на објавените прислушувани разговори, отвори афера за атрактивно земјиште на скопско Водно, кое, според него, е поврзано со неговиот политички опонент. За што точно станува збор?

Покрај станот од 86 квадратни метри што го поседува на улицата „Васил Ѓоргов“ во Скопје уште од 1985 година, мајката на Груевски, Надежда Груевска, во период од неколку години од 2000 година стекнала уште 3 стана. Истата 2000 година таа купила стан на улицата „Владимир Комаров“ од 57 квадратни метри, а во 2001 година купила и два стана на „Бихаќка“, денешна „Павел Шатев“, од вкупна површина од 143 квадратни метри (58+85). Правото врз овие станови го стекнала врз основа на договор со јавното станбено претпријатие, при што Груевска првично уплатила 30 отсто од сумата, додека остатокот го исплаќала на еднакви месечни рати.

Оттука, во периодот од 2000 до 2006 година, таа стекнала недвижности од 200 квадратни метри со пазарна вредност од над 130.000 евра, од кои најголем дел веќе се подмирени. Под притисок на јавноста, Управата за јавни приходи порано проверуваше дали Груевска има покритие за овие средства, т.е. дали остварила толку приходи колку што вредат становите. По извесно време, даночниците го затворија случајот на тој начин што утврдија дека таткото на Груевски – Тало Груевски, ги враќал ратите со пари од стара девизна заштеда.

Денес, Груевска се уште го поседува стариот стан на „Васил Ѓоргов“ и двата стана на „Павел Шатев“, со тоа што помалиот стан е одамна исплатен, додека врз поголемиот стан од 85 квадратни метри, во 2007 година, е запишано заложно право врз Груевска како хипотекарен должник за побарување од над 20.000 евра, кои треба да ги исплаќа на 180 рати оттогаш, или до 2022, освен ако не се репрограмира долгот. Податоците од Катастарот на недвижности покажуваат дека станот на „Владимир Комаров“ сега го поседува извесен Јоле Стојановски, кој го купил од Груевска во 2002 година, една година откако бил целосно исплатен кон станбеното претпријатие.

АТРАКТИВНИ ГРАДЕЖНИ ПАРЦЕЛИ

Во тој контекст, опозицијата своевремено меѓу редови обелодени дека станбениот фонд на семејството Груевски се збогатил со тоа што братот на Груевски – Ѓорги Груевски, купил стан во луксизен дел на скопско Водно. А, токму на Водно се наоѓаа и атрактивните плацеви за кои, како што обвини Заев, стои Груевски. Тоа што не може ниту да се проблематизира, ниту да се демантира, е дека овие парцели прво беа дел од парк-шума, но со измени на деталниот урбанистички план Капиштец-Водно од страна на Општина Центар, по апсењето на претседавачот Мирослав Шиповиќ, се трансформираа во градежно земјиште.

Станува збор за неколку атрактивни парцели, во сопственост на приватни компании кои може да се поврзат со луѓе блиски до владејачката гарнитура. Во таа насока, се споменуваа парцелите во катастарската општина Центар 2 под број 1309/13 и 1309/16, кои беа и се уште се во сопственост на фамозната компанијата „Ексико“, која важи за најуспешен офшор во земјава. Во однос на оваа компанија, БИРН неодамна објави дека во неа своевремено работел Жарко Луковски, кумашин на ексшефот на тајната полиција Сашо Мијалков, кој е прв братучед на Груевски.

Исто така, во оваа група се вбројуваа и други две парцели – КП 1309/5 и 1309/8, кои се во сопственост на КАРА АД СКОПЈЕ, каде директорка е Кристина Камчева Стојчевска, сестра на бизнисменот Орце Камчев, кој неодамна во интервју за телевизијата „24“ изјави дека е долгогодишен другар со Мијалков. Но, уште поконтроверзни беа парцелите 1926/4 и 1926/5, кои во времето на објавувањето на „бомбите“ беа во сопственост на „Сирах Инжинеринг“, основана во 2012 од страна на „Сирах Лимитед“ со седиште во офшор зоната Белизе. Прва адреса на оваа компанија во Скопје воедно е и домашна адреса на кумот на Груевски од првиот брак, Ристо Новачевски, кој беше прв управител на друштвото.

Сепак, историјатот на промени од Централниот регистер покажува дека оваа компанија трпи неколку промени по формирањето, од кои најбитен е оној за сопствеништвото. Во прилог на тоа, компанијата во 2015 година го менува сопственикот, така што на местото на „Сирах Лимнитед“ доаѓа „Орка Холдинг“ на Камчеви, додека истовремено се префрла на иста адреса со КАРА АД. Тогаш, на управителското место на Новачевски доаѓа Камчева, меѓутоа набргу потоа оваа позиција ја зазема нејзиниот брат Камчев. Истата година, компанијата го менува називот од „Сирах Инжинеринг“ во „Систина Лајф Кеар Центар“, која фактички денес ги поседува парцелите.

ИМОТ НА БЛИСКИ РОДНИНИ

Темата за имотот на Груевски и неговото семејство долго време се актуелизира во медиумите од аспект на тоа дали остварил толку приходи колку што успеал да стекне имот, и ако е така, зошто тогаш прави маневри за да не ги пријави и недвижностите. Колку за потсетување, поранешната антикорупционерка Слаѓана Тасева своевремено во интервју за „Фокус“ изјави дека лидерот на ВМРО-ДПМНЕ ја сменил адресата на живеење само неколку дена пред да дојде на власт пред десетина години, бидејќи во спротивно, доколку останел да живее заедно со својата мајка, ќе морал да ги пријави и трите стана на нејзино име.

Како и да е, тоа не е единствен случај да биде откриен имот на најтесното семејство на функционери од редовите на ВМРО-ДПМНЕ, кои тие го криеле од јавноста. Не така одамна, изби аферата за становите на децата на експратеничката и актуелната членка на ДИК, Силвана Бонева. Нејзините синови, Орце Бонев и Гоце Бонев, поседуваат два стана со идентична квадратура во иста зграда во центарот на Скопје, која, случајно или не, ја градеше инвеститор во чии згради низ Скопје се наоѓа значаен дел од новостекнатиот недвижен имот на ВМРО-ДПМНЕ. Иако Бонева објаснуваше дека нема потреба да ги пријави становите од над 200.000 евра, бидејќи не живеела во иста задница со синовите, сепак, нивната домашна адреса до ден денес е во Струмица, каде живее и нивната мајка, која, како што е познато, инкасираше илјадници евра по основ на патни трошоци.

Дополнително, во истата зграда на улица „Димче Мирчев“ број 20, стан имаат ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска и нејзиниот сопруг Влатко Илиевски, кој, од неодамна е назначен за прв човек на Инспекцискиот совет. Откако си даде оставка од министерското место заедно со Мијалков и поранешниот министер за транспорт и врски Миле Јанакиески, Јанкулоска се вработи во ВМРО-ДПМНЕ, заедно со Јанакиески. Според анкетниот лист на нејзиниот сопруг Илиевски, таа зема плата од околу 1.000 евра, колку што би требало да зема и Јанакиески.

Во анкетниот лист по изборите во 2014 година, Јанкулоска пријавила денарска штедна кништа од 80.500 денари, девизна штедна книшка од 1.200 британски фунти, како и кредит и заем од над 15.000 евра. Во актуелниот анкетен лист на Илиевски, пак, ги нема долговите кои биле исплатени заклучно со 2015 година, на исто ниво останала девизната заштеда, додека има промени кај денарските депозити. Во време кога двајцата сопружници го враќале долгот од 15.000 евра, тие стекнале заштеда од 198.500 евра.

ПРОФИТАБИЛЕН БИЗНИС

Што се однесува до Мијалков, неговото име се поврзуваше со многу бизниси дома и во странство, но тој никаде не фигурираше на хартија. Меѓутоа, откако се повлече од јавна служба, неговиот син Јордан Мијалков ја основа компанијата за градежништво, трговија и услуги „Бест Веј Инвестмент“. Поточно, оваа компанија е основана на крајот од 2015 година, со адреса на улица „Орце Николов“. Управител на компанијата е Илија Тозија, кој воедно е член Централниот комитет на ВМРО-ДПМНЕ од редовите на партиската Унија на млади сили, како и член на Надзорниот одбор на „Државната видеолотарија – Касинос Австрија“, друштво кое е заеднички формирано од АД Лотарија на Македонија и австриската „Касинос Австрија“.

Во тој контекст, треба да се спомене и директорот на Бирото за јавна безбедност Митко Чавков, кој еден период беше и министер за внатрешни работи. Неговиот син Иван Чавков е дел од две компании, кои Чавков порано ги наведуваше во имотниот попис, но во последниот анкетен лист ги нема, поради тоа што, нели, повеќе не живеат во семејно домаќинство. Податоците говорат дека двете компании, кои имаат добиено државни концесии, работат се подобро од година во година, остварувајќи солидни профити.

Едната компанија е „Портланд ОПЦ“, формирана во 2010 година од синот на Чавков со основачки влог од 300.000 денари, додека другата е „ИН-МАК Бетон“ основана две години подоцна од Чавков и Неџати Бакиу од Гостивар. Според регистарот на доделени концесии за експлоатација на минерални суровини од Министерството за економија, „Портланд“ има договор за експлоатација на варовник во областа Бел камен кај Куманово, додека „ИН-МАК Бетон“ за песок и чакал во Врпчовци, Василево. Згора на тоа, според Бирото за јавни набавки, ИН-МАК Бетон кон крајот на минатата 2016 година склучила договор со Гази Баба за реконструкција на поплавените подрачја во износ од над 30.000 евра, и тоа во постапка со преговарање без објавување оглас.

Финансиските извештаи доставени до Централниот регистер, пак, покажуваат дека фирмите на синот на директорот на јавната полиција, формирани во време кога неговиот татко е на една од трите врвни позиции во МВР, работат профитабилно. Ова особено важи за „Портланд“, која во 2015 година остварила приход од над еден милион евра, од кои чист ќар останале 276.500 евра, што е неколкукратно повеќе во споредба со претходната 2014 година, кога фирмата работела со добивка од 8.500 евра. Другата компанија, пак, во 2015 година остварила профит од нецели 100.000 евра.

МИЛИОНЕРИ ВО ПОЛИТИКАТА

За разлика од многу сегашни и поранешни функционери, кои лично не се дел од бизнис-секторот, други највисоки функционери од владејачката партија не ги кријат бизнис апетитите. Од нив се издвојува пратеникот во неколку мандати Васил Пишев, чиј анкетен лист открива дека тој и неговата сопруга поседуваат деловен, станбен и паркинг простор во бугарскиот град Благоевград, со вкупна површина од 736 квадратни метри и во вкупна вредност од околу 400.000 евра. Во состав на овој имот спаѓа луксузниот хотел „Парк Бочиново“ во овој бугарски град.

Но, тоа е само мал дел од вкупниот имот што го поседува Пишев, кој има друг недвижен имот во Скопје, Струмица, Гевгелија, бројни банкарски сметки, но и сопственички удели. Тој е основач на друштвото за посредување, транспорт и туризам АМОР, кое се јавува како еден од сопствениците на компанијата АЛ-МАКС, основана во 1997 година, чиј бренд е маслото за јадење „Бисер“. Покрај АМОР, како сопственици на АЛ-МАКС фигуираат лично Пишев и неговата сестра Саветка Крајц.

Според имотното досие, нему донекаде може да му парира Борис Змејковски, кој на последните избори направи камбек во политиката, односно во парламентот. Змејковски пријавил огромна квадратура на недвижности, па, меѓу другото, минатата 2016 година купил градежно земјиште во Скопје за 195.000 евра, а претходната 2015 година стекнал магацински простор во Гиновци во вредност од 350.000 евра. Она што не е јасно и не е транспарентно наведено е неговата компанија за производство на брусни камења од кратовско „Иднина-Змеј“, чиј сопственик, како што покажува тековната состојва, е Змејковски.

И покрај тоа што неговото имотно досие не ја минува границата од милион евра, сепак, вреди да се спомене уште еден новоизбран пратеник, Јохан Тарчуловски, кој е основач на компанијата за товарен транспорт МЕЛ-КОМ ТРАНС, каде управител е неговата сопруга Соња Тарчуловска. Оваа компанија е основана во 2008 година и практично 5 години функционира додека Тарлуловски се наоѓа во хашкиот затвор. Една година откако беше ослободен во 2013 година, пак, тој и неговата сопруга зеле кредит од 50.000 евра и купиле стан од 150 квадратни метри во вредност од 115.000 евра.

ПРОМЕНИ НА ИМОТНАТА СОСТОЈБА

Во поткрепа на заклучокот дека власта се рефлектира врз имотното салдо на функционерите, одат податоците од годишниот извештај на Антикорупциската комисија за 2015 година, каде се наведува дека во текот на годината биле поднесени 552 анкетни листови и дури 404 пријави за промена на имотната состојба. Не е истакнато дали промените биле во позитива или во негатива, но увидот во анкетните листови и споредбите со претходните години што ги направивме покажува дека најголем дел од нив го зголемуваат имотот, а анкетниот лист се намалува кај оние што префрлуваат имот на име на други лица.

Сепак, институционалните процеси и разврски скоро и да не постојат. Во истиот период, антикорупционерите до надлежниот суд поднеле само 19 барања за прекршочна постапка против функционери кои не доставиле имотен лист и не пријавиле имотна состојба, а истата година за исто толку функционери УЈП побарала да испита дали имотната состојба им се зголемила сразмерно на приходите. Само во еден случај било утврдено затајување данок. Независно од тоа, врз основа на сите претходно изнесени податоци, слободно може да се констатира дека власта расипува, но и збогатува.

Еден во политиката, друг во бизнисот
КОИ СЕ КОМПАНИИТЕ НА БРАЧНИТЕ ДРУГАРИ НА МИНОВСКИ, ТОМОВСКА И ИЛИОСКИ?

Во владиниот кабинет, парламентот и други инстанци на власта може да се најдат безброј функционери, чии блиски роднини делуваат во реалниот сектор преку приватни компании.

На пример, министерот за финансии, Кирил Миновски, заедно со неговата сопруга Наташа Миновска, според Централниот регистер, во 2008 година ја основале дизајнерската компанија „Етцетера“, чиј управител моментално е Миноска.

Министерката за информатичко општество и администрација, Марта Арсовска – Томовска, пак, до Антикорупциската комисија пријавила дека нејзиниот сопруг е основач и управител на компанијата „Сфера“, основана во 2009 година, која, патем, нуди стручна и советодавна помош за учесниците во постапките за доделување договори за јавни набавки.

Пратеникот Зоран Илиоски од Битола, пријавил дека неговата сопруга е основач на ДООЕЛ. Според нашите потврдени информации, се работи за компанијата за трговија со компјутери и софтвер ИДЕА-ПЛУС, основана во 2001 година, од страна на Билјана Илиоска.

Бизнисмени и меѓу опозиционерите
СИТЕ ГОВОРАТ ЗА ФИРМИТЕ НА ЗАЕВИ, НО НИКОЈ ЗА ОНИЕ НА ТАЧИ!

Кога ќе бидат чепнати кај имотот, тогаш власта се обидува да го примени правилото нападот е најдобра одбрана, така што ги брои куќите и фирмите на опозиционерите. Секако дека во тој поглед главна мета им е лидерот на СДСМ Зоран Заев, кој пријавил акции стекнати во износ од 195.000 евра, депозит од 32.500 евра и недвижен имот.

Но, негови роднини водат неколку компании, па еден од сопствениците на градежната компанија САРА-ЈАВОР ИНЖИНЕРИНГ е неговиот брат Вице Заев, кој воедно се јавува и како сопстевник и управител на „Тотал Инженеринг“ и други компании. Исто така, тој е член на УО на АД „Еленица“, каде уште членува и неговиот братучед Трајче Заев, кој, пак, е овластено лице на ова друштво итн.

Ако Заев беше омилена мета на власта, тогаш ниту ДПМНЕ ниту ДУИ не го закачаат лидерот на ДПА, Мендух Тачи, кој се поврзува со тетовското акционерско друштво „Интерпромет“. Според Централниот депозитар на хартии од вредност, 34 отсто од акциите во друштвото ги поседува Фадиљ Алили, кој е пријател на Тачи, додека неговиот брат, Харун Тачи, поседува 23 отсто од акциите.

Колку за информација, падотоците од Македонската берза покажуваат дека во последните години остварува се поголема добивка, па ако во 2014 таа изнесувала нецели 50.000 евра, во 2015 година се искачила на 252.000 евра.

Текстот е објавен на 25 август 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1090 

Пред околу една година тогашната опозициска партија СДСМ, побара од Владата да запре изградбата на Панорамското тркало и парите да се пренаменат за изградба на подземна сообраќајница или за гасификација. Власта го игнорираше нивното барање и продолжи да го гради овој мегаломански објект, вреден над 19 милиони евра. Сега, откако СДСМ дојде на власт, нејасно е дали изградбата на овој објект ќе запре.

Пишува: Валентина ВУРМО

Дубаи и Њујорк од минатата година се натпреваруваат кој ќе изгради поголемо Панорамско тркало. Двата града тврдат дека нивните тркала ќе бидат најголеми во светот, односно ќе го надминат она во Лас Вегас со височина од 168 метри.

Додека овие две светски метрополи си ги одмеруваат силите, и во Скопје во исто време почна изградбата на Панорамското тркало. Засега не е познато со кого се натпреваруваме, бидејќи во ниту една земја од наш ранг, пред сѐ економски, нема вакво здание. На Балканот нашето тркало ќе биде прво, бидејќи нашите соседи градат патишта, канализациони мрежи, водовод, но затоа, пак, ние ќе застанеме рамо до рамо со Америка, Кина и Јапонија, кои за разлика од нас можат да си дозволат ваков луксуз.

Засега е познато дека нашето тркало ќе чини речиси 19 милиони евра, но поучени од практиката, според која, досега беа градени, односно надградувани, останатите објекти и споменици од проектот „Скопје 2014“, може да се очекува оваа сума уште да расте. Тука веднаш се надоврзува и прашањето, дали сумата што ќе се потроши ќе биде реална, односно дали постои можност од десетиците милиони евра, дел да завршат во туѓи џебови? Овој сомнеж е врзан речиси за сите објекти и споменици од проектот „Скопје 2014“, за што Специјалното јавно обвинителство отвори истрага, а „веќе со години“ истражува, но засега без резултати, и Скопското јавно обвинителство.

ОД 12, ЦЕНАТА НА ТРКАЛОТО СЕ ИСКАЧИ НА 19 МИЛИОНИ ЕВРА

Без увид во целосната документација многу е тешко при вакви проекти да се следи текот на парите и да се одреди дали тие оправдано и наменски биле потрошени. Сепак, ќе се обидеме да направиме споредба, и лаички да нагодуваме дали тркалото можело да чини помалку.

Факт е дека постојат тркала во светот, кои се и за десетина пати поскапи од нашето, но се и многу поголеми. Но, наидовме и на податок дека има и поевтини. Така, во 2014 година, во Вашингтон е изградено панорамско тркало, „Капитал“, кое е со приближна големина како и нашето, но чини поевтино, и тоа за речиси 6 милиони евра, односно 13 милиони евра. Ова тркало се наоѓа на Националното пристаниште во главниот град на САД, во близина на реката Потомак. Тркалото е високо 55 метри и има 42 климатизирани гондоли, во кои можат да се сместат по осум лица, вклучувајќи и ВИП гондола, која може да се изнајмува за свадби и прослави. Нашето тркало, пак, ќе биде изградено на поголема висина, и тоа на 73 метри, но бидејќи ќе биде качено на мост, тоа дополнително ја „пумпа“ и неговата цена. За разлика од тркалото во Вашингтон, скопското ќе има помалку гондоли, односно 30, во кои ќе можат да се сместат по осум лица и дополнително 3 деца. Интересно е да се спомене дека тркалото „Капитал“ беше изградено само за три месеци, а она во главниот град ќе се гради дури 61 месец!

Изградбата на Панорамското тркало се заговара уште од 2010 година, но темелите беа удрени дури лани, бидејќи надлежните, градот Скопје, постојано се премислуваа. Во овој период се смени локацијата, инвеститорот, но и цената.

Сепак, на крајот, градските власти одлучија да се гради на просторот меѓу Камени мост и мостот „Гоце Делчев“.

Основниот проект го изработи австриската компанија „А2 Хотелконцепт ГМБХ“ („А2 Hotelconcept GmbH“), за што доби околу половина милион евра, пари кои беа издвоени од градската каса.

Неколкупати поништуван беше и конкурсот за избор на идејно решение, бидејќи се додаваа нови работи. На крајот беше избран трудот на австриските архитекти од студиото „Масабни архитектс ГМБХ“ („Massabni architects GmbH“), кое на јавноста ѝ е познато и по идејното решение за хотелот „Мериот“ на плоштадот Македонија.

Покрај локацијата и замислите за изгледот на тркалото, се менуваше и цената. Најпрвин, неофицијално, медиумите шпекулираа со цени од два до три милиони евра, но Градот зададе вистински удар кога соопшти дека ќе чини 12 милиони евра без ДДВ. По овој ценовен шок, следуваше нов. На крајот, по склучувањето на договорот излезе дека тркалото, сепак, ќе чини 15,6 милиони евра без ДДВ или неверојатни 18,3 милиони евра со ДДВ, на кои, ако се додадат петстотините илјади евра потрошени за изготвување на проектот, и неколку илјади евра за идејното решение, се стигнува до сумата од 19 милиони евра.

Иако во распишаниот оглас се одеше со критериумот најниска цена, на крајот, сепак, беше избрана компанија, која даде понуда повисока за неколку милиони евра. Поточно, на огласот се јави само компанијата „Бетон Скопје“ на Минчо Јорданов, која беше избрана без никаква конкуренција, иако тендерската документација ја подигнаа дури 25 компании.

Но, изненадување не беше само вртоглавата цена. Никој не очекуваше дека наместо Град Скопје, инвеститор на проектот ќе биде Јавното сообраќајно претпријатие (ЈСП), кое е во долгови и работи со загуба. Прво идејата на градот беше проектот да се реализира со помош на јавно-приватно партнерство, односно потенцијалниот инвеститор да го изгради тркалото со придружните објекти, а за возврат да добие 35-годишна концесија. Но, оваа идеја не се оствари, бидејќи немаше заинтересирани, па наеднаш беше одлучено ќесето да го одврзе ЈСП.

Тогашниот директор на ЈСП, Мишко Николовски, во тоа време истакна дека било очекувано зад проектот да застане ЈСП, бидејќи станувало збор за еден вид возење, па според таа логика, паричката им падна на градските превозници. Или, за споредба, по истата логика најверојатно огласи за вработување распишуваше и ЈП „Македонски шуми“, иако избраните се вработуваа во други државни институции. Така и во овој случај, станува збор за возење, ама тркалото нема да го вози возач на ЈСП?!

ГОНДОЛИТЕ ЌЕ БИДАТ БАРОКНИ

Иако е почната уште пред една година, изградбата на Панорамското тркало повторно се актуализираше деновиве, бидејќи опозицијата бараше парите што ќе се потрошат за оваа атракција да се пренаменат за санирање на штетите од неодамнешните поплави. Оваа идеја не беше прифатена од власта, која очигледно не планира да му стави кочница на мегаломанскиот барокен проект, особено не сега кога дојде на ред еден од најголемите и најскапите објекти.

Според податоците од идејното решение, тркалото ќе биде со дијаметар од 50 метри. На него ќе бидат закачени 30 гондоли, кои според авторите ќе изгледаат како кочии од 18 век, но ќе биле направени од модерни материјали и компоненти.

„Гондолата има две спротивно поставени клупи на преклопување со полнети перничиња, обложени со материјал што изгледа како кожа. Подот е прекриен со алуминиум со резба како „зрна јачмен“. Плафонот од нерѓосувачки челик ги покрива електричните компоненти и има копче со кое се воспоставува врска со менаџерот на платформата на тркалото. Масата прекриена со дрвен материјал може да се користи за пренамена на гондолата во соба за состаноци или за јадење. Масите лесно се отстрануваат по желба на патникот“, се наведува во тендерската документација, каде што се објаснува архитектонската идеја.

Авторите заклучуваат дека не само жителите, туку и туристите ќе бидат импресионирани од новата атракција, споредувајќи ја со „Лондонското око“.

Но, освен масивното тркало, во коритото на реката Вардар ќе се изгради и масивен пешачки мост, на кој ќе биде поставено тркалото.

Мостот е челична конструкција, покриена со светол природен камен и осветлена со модерен систем за осветлување со ЛЕД диоди што ги менуваат боите. Сите столбови на мостот се, исто така, покриени со природен камен и украсени со многу декоративни елементи.

„Врз основа на историските архитектонски градежни стилови и како поврзувачка оска меѓу двете страни на реката Вардар проектиравме мост, кој на едната страна е под влијание на различни епохи на уметноста, а од друга страна нуди нов начин на живот за луѓето во Скопје. Повторувањето на лакови во античкиот свет беше симбол на перфекција и бесконечност. Ниту еден град не е препознатлив без своите обележја и лакот е секогаш еден од најпризнаените симболи, па затоа секогаш се појавува во секоја уметност и ера“, се вели во официјалните документи.

Главниот објект на мостот има два ката. На приземјето се наоѓа влезот за тркалото, ресторан/кафетерија со бар и продавница за сувенири, сместена на излезната точка од тркалото и јавни тоалети. На првиот кат има панорамска платформа од каде што се влегува во тркалото.

„Надворешната страна на објектот е покриена со светол камен материјал, како оној што ќе се користи за мостот. Застаклувањето од подот до покривот на фасадата на ресторанот дозволува директна интеракција со околината, а како елемент за заштита од сонцето ќе се користат подвижни дрвени елементи со висина како застаклувањето. Вложивме многу напор во изборот на материјалите. Топлите бои на природниот камен оставаат голем впечаток и даваат чувство на сигурност кога чекорите по мостот“, се вели во образложението на архитектонската идеја.

Но, и ова здание, како и останатите мостови и згради од проектот „Скопје 2014“ нема да помине без статуа, бидејќи е планирано, врз крајните, надворешни столбови на мостот да се постави статуа, по вкус на градот Скопје.

АРХИТЕКТИ: СЕ ГРАДИ ВО ЗАБРАНЕТА ЗОНА

Дел од стручњаците, уште при изградбата на првите објекти околу кејот на Вардар предупредија дека се гради во забрането подрачје, а сега повторно алармираат, но нема кој да ги слушне. Додека жителите на Стајковци и Арачиново се давеа во сопствените домови, поради неодамнешната катастрофална поплава, багер неуморно ринеше во коритото на Вардар, подготвувајќи го теренот за новото здание.

„Сите градби во и околу реката Вардар претставуваат опасност за дестабилизација на регулацијата на реката. Сите објекти ја игнорираат реката, што, кога тогаш, ќе предизвика негативни последици. Секое чудо што сакаат да го изградат, може технички да се осмисли и реализира, но и од цивилизациска гледна точка треба да се почитува она што претходно било направено. Толку е неморално и неетички да се задира и уништи она што беше направено по земјотресот, од хуманоста на другите држави. Десетина години се користеше туѓа помош, па затоа сега е толку страшно сето тоа да се уништи“, вели Даница Павловска, поранешна претседателка на Асоцијацијата на архитекти.

Доајенот на македонската модерна архитектура, архитектот Георги Константиновски, вели дека не треба ниту да се помисли во Вардар да се гради Панорамското тркало.

„По земјотресот, врвни експерти од Обединетите нации направија анализи и дадоа препораки дека ништо не смее да се гради во и околу реката Вардар, односно од центарот на реката, па во радиус од 200 метри. Доколку се гради, посочија градбите да бидат од лесни материјали и од привремен карактер. Но, за жал, властите не сакаат да го слушнат мислењето на експертите, па градат по секоја цена само за да ја покажат својата моќ. Многу пати сум кажал и пак ќе кажам, се градат во забранета зона, вели професорот Константиновски.

И универзитетскиот професор Небојша Вилиќ, деновиве, јавно, на социјалната мрежа Фејсбук му пиша на градоначалникот Коце Трајановски.

„Почитуван Г. Трајановски, запрете ја и прекинете ја изградбата на Панорамското тркало и тоа веднаш! Ако ме прашате зошто, тогаш помислете само дека ова не е последниот пороен дожд или „водена бомба“ која може да го погоди Скопје и помислете само колку жртви би однело неговото обрушување заради упадот во коритото на непредвидливата река Вардар. За тогаш пак да не биде доцна, вели во повикот професорот Вилиќ.

Тој потсетува и дека не е случајно што столбовите на мостот Гоце Делчев не се во коритото на реката.

Речното корито во центарот на Скопје денес е целосно урбанизирано, што е во спротивност на Европската директива за води. Овие градби, како жалните врби, трите галии и двата нови моста, кои според архитектите се изградени премногу ниско, предизвикуваат небезбедна регулација и еколошки дисбаланс. Па затоа, според експертите, со Панорамското тркало уште подраматично ќе се загрози патот на водата.

„СКОПЈЕ 2014“ ВО РАЦЕТЕ НА СПЕЦИЈАЛНИТЕ ОБВИНИТЕЛКИ

Но, за надлежните не постои драма. За нив не е драматично ниту тоа што проектот „Скопје 2014“ од најавуваните 80 милиони евра, се искачи на 600 милиони, според базата на податоци на БИРН. Ова расипништво не беше алармантно ниту за Скопското јавно обвинителство, каде што веќе три години чмае кривичната пријава за можен криминал.

Градоначалникот на Општина Центар, Андреј Жерновски, на 30 ноември 2013 година до обвинителството го поднесе ревизорскиот извештај за проектот. На нашите прашања до каде се со истрагата, од обвинителството одговараа дека ги анализирале документите. Додека тие анализираат, милионите продолжија да течат. Но, затоа од неодамна предметот е во рацете на Специјалното јавно обвинителство. Специјалната обвинителка Ленче Ристоска неодамна потврди дека СЈО презело четири предмети, кои се во предистражна постапка.

Според наодите на ревизорската комисија на Општина Центар, утврдено е дека постојат сомнежи за незаконитости поврзани со изградбата на спомениците на Александар Македонски, на Филип Втори, на Цар Самоил и на Методија Андонов Ченто.

За споменикот на Филип Втори и Методија Андонов Ченто, во ревизорскиот извештај беше нотирано дека не биле запазени законските процедури, односно отпосле биле зголемувани димензиите, а со тоа вртоглаво растеле и цените. Голем дел од спомениците беа градени и без одлука на Собранието, туку по барање на Министерството за култура, а со амин на Општина Центар, иако стануваше збор за меморијални споменици.

Досега во СЈО за овој предмет сведочеше актуелниот градоначалник на Центар, Жерновски, а на распит беше повикан и поранешниот министер за култура Арифхикмет Џемаили и поранешната градоначалничка на Центар, Виолета Аларова, во чие време беа удрени „темелите“ на проектот. За овој случај на распит се очекува да биде повикан и екс премиерот Никола Груевски, кој на 6 јануари 2012 година, кога официјално беше промовирана Портата Македонија, лично изјави дека тој стои зад проектот.

Претпоставка е дека негова била желбата и за Панорамското тркало, кое треба да почне да се врти во 2019 година. Дотогаш ни останува да почекаме за да видиме кој прв ќе биде „извозен“. Дали повторно народот, или цехот конечно ќе го платат оние кои ја вршеа нарачката.

ПАНОРАМСКОТО ТРКАЛО ЕКОНОМСКИ НЕИСПЛАТЛИВО?

За да се повозите на „Лондонското око“ треба да платите 18 евра, а на „Капитал“ во Вашингтон, 12 евра. Колку, пак, ќе чини билетот за едно возење на Панорамското тркало, засега е непознато. Но, ако претпоставиме дека цената би била прилагодена за македонски услови, тогаш би требало да чини околу 2 евра.

Е, сега прашањето е колку оваа атракција е економски исплатлива, односно за колку време би се вратиле парите кои се вложиле и кога ќе се започне со правење на профит?

Според капацитетот на тркалото, во него максимално на едно возење можат да присуствуваат 240 луѓе, кои доколку платат по 2 евра, тоа би биле 480 евра од еден круг. Ако тркалото дневно прави по 10 возења, и биде исполнето до последно место, тоа е дневен профит од 4.800 евра, или годишно 1,7 милиони евра. Ова значи дека инвестицијата би се вратила за повеќе од 20 или 30 години, бидејќи од заработката треба да се одвојат пари и за одржување, амортизација, плати на вработените итн.

СО ПАРИТЕ ОД ТРКАЛОТО МОЖЕА ДА СЕ ОБЕСШТЕТАТ ПОПЛАВЕНИТЕ

За обесштетување на семејствата што настрадаа во неодамнешната поплава што го зафати главниот град, владата пресмета дека се потребни околу 32,5 милиони евра. Токму затоа премиерот Емил Димитриев најави уште еден ребаланс на буџетот, за да се обезбедат парите. Опозицијата, пак, предложи парите од Панорамското тркало да се пренаменат за поплавените, со што ќе се покриеше половина од сумата, но власта го одби овој предлог. Па, сега народот повторно е задолжен, а наскоро ќе биде и извозен.

Текстот е објавен на 7 август 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројт 1086

Денеска навршија шест години од убиството на Мартин Нешкоски, а вистината за неговата смртт се чини се уште е енигма. Тигарот Игор Спасов беше осуден на 14 години затвор, но според истрагата на СЈО, постојат нови елементи кои можат да му дадат нов тек на овој трагичен настан.

Пишува: Валентина ВУРМО

И по пет години поминати зад решетки „тигарот“ Игор Спасов, осуден на 14 години затвор, сѐ уште тврди дека не го убил Мартин Нешкоски. Тој и на судењето им порача на надлежните, но и на семејството на Нешкоски, виновникот да го бараат на друго место.

Во судница е вообичаена праксата обвинетиот да негира вина и да тврди дека е невин, но, поради обидот да се прикрие убиството, за да не се зацрни парламентарната победа на ВМРО-ДПМНЕ, за овој случај речиси целата македонска јавност уште на стартот имаше сомнежи. Сепак, освен „тигарот“, никој друг не понесе одговорност, иако списокот на можни виновници или вмешани беше подолг.

Сомнежите уште повеќе се зголемија пред една година кога СДСМ ја објави „бомбата“ за Мартин Нешкоски, односно прислушуваните разговори на високи функционери од МВР и ВМРО-ДПМНЕ, за тоа како да го „расчистат“ убиството. Од разговорите се открија и детали кои донекаде ја потврдуваа одбраната на Спасов, за тоа дека не е виновен, или во најмала рака дека имал олеснителни околности, односно дека бил службено ангажиран.

Овие разговори ги слушнаа и надлежните обвинители, републичкиот јавен обвинител Марко Зврлевски и скопската јавна обвинителка Гордана Гешкоска, но не видоа индиција за отворање нова истрага.

За разлика од нив, специјалната обвинителка Катица Јанева и нејзиниот тим, препознаа сигнал за дејствување. Веќе шест месеци водат предистражна постапка за случајот.

НОВА ПРЕДИСТРАЖНА ПОСТАПКА ЗА УБИСТВОТО НА МАРТИН

Од Специјалното јавно обвинителство засега не откриваат детали, бидејќи во оваа фаза од истрагата податоците се тајни.

– Ве известуваме дека се работи за предистражна постапка која според член 289 од ЗКП се смета за тајна и од таа причина не можеме да ви откриеме повеќе информации, кусо ни одговорија од Специјалното јавно обвинителство.

Сепак, она што е познато е дека осудениот Спасов, досега трипати беше носен на распит во СЈО. Првиот пат беше повикан на 4 февруари, потоа на 3 март, а последниот распит му бил извршен на 12 мај.

Адвокатот на Спасов, Ване Андреев, вели дека и тој присуствувал на распитот во два наврати, потенцирајќи дека разговорите траеле по неколку часа.

– Спасов досега трипати беше повикан во Специјалното јавно обвинителство. Она што можам да го кажам е дека се води истрага за други лица и други кривични дела, а во случајот, Спасов не е осомничен, туку се јавува како сведок, вели адвокатот Андреев за „Фокус“.

Тој додава дека не смее да открива детали, потенцирајќи дека времето ќе покаже дали со оваа истрага ќе се докаже и тврдењето на Спасов дека е невин.

– Специјалното јавно обвинителство располага со докази, врз кои ја темели истрагата, а Спасов е само едно делче од нив, потенцира Андреев.

Поради недостиг од официјални податоци, шпекулациите одат дури до таму дека се трага по друг убиец на Нешкоски, односно наводно има индиции дека вечерта на 5 јуни, во текот на прославата на изборната победа на ВМРО-ДПМНЕ; друг му го задал смртоносниот удар на Мартин, а не Игор Спасов. Според нашите неофицијални информации, Специјалното јавно обвинителство е на трага дека Мартин бил удрен во пределот на главата, но не на скопскиот плоштад, туку на друга локација, а подоцна се случува брканицата со Спасов на плоштадот, по што му се слошува. Обдукцијата, подоцна, покажа дека кобен за Мартин бил ударот во глава.

Дека не го удрил во пределот на главата тврдеше и осудениот „тигар“. На едно од судските рочишта, на еден метар оддалеченост од мајката на  Мартин, стана, ја погледна во очи, и сосема смирено рече:

– Со чисто срце ќе ве погледнам. Јас не го убив Мартин. Да знаев како му е на раце ќе го однесев во болница. Ако барате обвинет, тука сум, но ако ја сакате вистината, не гледајте во мене, изјави Спасов.

Тој во својот завршен збор рече дека судењето било коректно, но истакна дека му забележува на Јавното обвинителство што не го доистражило случајот до крај.

– Долго време размислував дали да дадам завршен збор и конечно решив дека тоа треба да го сторам од една единствена причина: тоа им го должам на моето и на семејството на сега починатиот Мартин, бидејќи сите тие треба да ја знаат вистината. Јас не го убив Мартин, ниту, пак имав некој посебен мотив да го сторам тоа. Дали некој друг, пред настанот, со глава, го удрил Мартин по носот поради што дошло до забрзано работење на срцето, јас не можам да кажам, но знам дека јас го немам удрено по глава, рече тогаш обвинетиот Спасов, и отвори дилема: Дали некој друг го удрил Мартин по главата и дали тоа лице физички наликувало на неговата градба?

Тој рече и дека не треба да се исклучи можноста тоа лице, случајно, да е вработено во МВР, но дека би било коректно судот да ги има предвид сите докази кои беа презентирани.

– Што е, тука е! Знам зошто молчев од самиот почеток и знам зошто сето ова што се случува – се случува. Жално е тоа што згасна еден млад живот и што се повредени две семејства. Ако можам да го вратам времето јас повторно ќе постапев како службено лице, бидејќи однесувањето на Мартин не се вклопува во безбедносниот протокол, рече Спасов, во судница во 2012 година.

ОСУДЕНИОТ ЗА УБИСТВО СПАСОВ СТАНА СВЕДОК

Иако, и покрај првичната намера да се брани со молчење, „тигарот“ реши да зборува во судница, сепак остана недоискажан. На последното судско рочиште ѝ се извини на сопругата, порачувајќи дека морало да премолчи детали од кобната вечер, заради сигурност и безбедност на своето семејство.

Сега, прашањето е дали по поминати пет години во затвор, Спасов се охрабри и пред специјалните обвинителки кажал сѐ што претходно премолчал?

Барање до специјалната обвинителка да се отвори нова постапка и целосно да го расчисти случајот имаше и семејството Нешкоски. Братот на Мартин, Александар Нешкоски ѝ испрати писмо на специјалната обвинителка, со која ја информираше дека заедно со неговата мајка поднеле кривична пријава до Основното јавно обвинителство Скопје против Дејан Митровски-Урко, Гордана Јанкулоска, Сашо Мијалков и Никола Груевски за кривичните дела злоупотреба на службената положба и овластување и непријавување на кривично дело или сторител за нивната инволвираност при прикривањето на истрагата за убиството на Мартин.

– Поради нивните активности и влијание врз истрагата и судската постапка, судот не можеше да утврди одговорност кај Министерството за внатрешни работи и полициските службеници кои службено го ангажирале убиецот Игор Спасов да го обезбедува партискиот митинг на ВМРО-ДПМНЕ. Така, оваа криминална власт го спречи моето семејство целосно да го расчисти убиството на брат ми и да ја добие правдата што му следува, за брат ми да може конечно да почива во мир, вели Нешкоски во писмото.
Тој додава дека по убиството на Мартин биле подложени на притисоци, кои сѐ уште не завршиле.
– Јас сум подготвен да сведочам за тоа и да понудам други сведоци кои можат да ги потврдат моите наводи. Пријавените лица ги злоупотребија сите механизми и сета моќ кои им беа на располагање на Министерството за внатрешни работи, и успеаја да креираат една лага во која никој повеќе не верува. Во прикривањето на фактите учествуваа многу поголем број луѓе преку фингирање на истрагата, лажно сведочење, различни притисоци и обиди за поткуп, а јас сум сигурен дека правилно спроведената истрага може да ја потврди нивната инволвираност, завршува Нешкоски во писмото.

ОСУДЕНИОТ „ТИГАР“ НЕ ГО УБИЛ МАРТИН?!

Сега на потег е Специјалното обвинителство. Додека го чекаме нивното официјално излагање, може само да се претпостави во која насока ја водат истрагата. Има повеќе можности. Одново да истражуваат кој го убил Мартин, понатаму, дали Спасов бил работно ангажиран кобната вечер и дали официјални лица од МВР се обиделе да го прикријат убиството или да лажираат докази?

Ако навистина се истражува дали некој друг му го задал смртоносниот удар на Мартин, тогаш можат да тргнат од неколку детали кои се провлекоа на судењето. Прво, тоа е исказот на Спасов дека не го удрил Мартин во пределот на главата, што, според него, се докажувало и со фактот што тој немал никаква рана, исеченица или модринка на рацете. Според вештачењето, пак, смртта настанала поради силен удар во носот, кој не го добил од падот на плочникот, туку бил тепан.

Во судот се појавија лекари обдуценти кои детално ги образложија сите повреди што ги регистрирале на телото на Нешкоски при вршењето на обдукцијата. Основна причина за смртта е скршеница на носот во горниот дел меѓу очите од каде во мозокот се појавило обилно крварење. Лекарите појаснија дека ваквата повреда е настаната од брз и краток удар со тап предмет. Иако одбраната се обиде да поентира дека повредата е настаната можеби од пад и удар на тврда подлога, лекарите беа категорични дека Нешкоски бил удрен. Тие кажаа дека на неколку места Нешкоски имал подливи и внатрешни крвавења.

„Тигарот“ Спасов, пак, цело време тврдеше дека ниту еднаш не го удрил Мартин во пределот на главата.

Според исказот на Спасов, брканицата со Нешкоски почнала поради неговата голема упорност да му се приближи на премиерот поради што тој сакал да го приведе. Првиот пат се обидел да дојде до премиерот во домот на АРМ, потоа во близина на продавницата „Сваровски“ и на крајот додека премиерот говорел на бината на скопскиот плоштад, а Мартин иако предупреден, рекол „Е, гледај сега што ќе направам“.

Спасов потенцираше дека додека го бркал, Нешкоски се сопнал од каблите и паднал во бессознание.

– Најпрвин помислив дека малиот се преправа, па затоа му ја фатив раката и му велев да стане. Бидејќи повторно не реагираше, со ногата двапати го удрив во пределот на половината и задникот. Потоа го фатив под пазувите, по што ми се лизна и падна. Тогаш се уверив дека не се преправа, истакна Спасов.

Обвинетиот тогаш истакна дека му се доближиле двајца полицајци и уште еден човек, по што тој го кренал Нешкоски и го ставил на клупа. Тврдеше дека момчето имало забрзан пулс, дека дишел и немал видливи повреди на лицето. Откако се обидел да го освести со вода и со неколку шлаканици, им рекол на полицајците да повикаат Брза помош.

Веднаш потоа со еден висок човек, како што беше опишано во обвинението, го пренеле Мартин на паркингот пред МЕПСО.

На судењето се појавија многубројни сведоци кои раскажуваа што виделе од својот агол. Повеќето посочуваа како виделе дека човек, кој личи на Спасов, го тепа Мартин, но имаше и една девојка која ги шокираше сите во судницата кога истакна дека Мартин бил тепан, но не од обвинетиот, бидејќи насилникот бил многу покрупен од него.

– Првпат го гледам обвинетиот. Сигурна сум дека тој не е човекот кој крвнички го претепа Мартин. Насилникот беше речиси двојно поголем од обвинетиот, со многу потемен тен и без коса на главата, велеше сведокот.

СЕ ИСТРАЖУВА И КОМАНДНА ОДГОВОРНОСТ

Друг дел од сложувалката кој недостига, а кој би требало да го склопи специјалното обвинителство е конечно да се разреши дилемата дали Спасов бил службено ангажиран и од кого?

Тој тврдеше дека на прославата на изборната победа на ВМРО-ДПМНЕ присуствувал службено, а не приватно, односно бил работно ангажиран за обезбедување на премиерот и на останатите функционери, потенцирајќи дека работниот ангажман му завршил во 01.30 часот по полноќ, а не во 24 часот, како што тврдеше тогашната министерка Јанкулоска.

– Заедно со неколку мои колеги имавме задача да го обезбедуваме реонот во Куманово. Таму бевме до 23 часот, по што се вративме во базата. По половина час во телефонски разговор со старешината бев известен дека треба да се упатам кон штабот на ВМРО-ДПМНЕ, каде што премиерот Груевски требаше да даде изјава по повод победата. Од штабот заедно со функционерите тргнавме кон домот на АРМ, а потоа се упативме на бината на плоштадот, истакна Спасов.

„Тигарот“ тогаш запраша како е можно тој и неговите колеги да не биле работно ангажирани, а истовремено наместо да си заминат дома, сите се упатиле кон плоштадот. Објасни и дека во изминатите 15 дена пред несреќниот настан, заедно со неговите колеги бил задолжен за обезбедување на предизборната кампања на ВМРО-ДПМНЕ. За да докаже дека ја зборува вистината, тој предложи да биде тестиран на полиграф.

Дека Спасов бил на работна задача сведочеа и неколку фотографии, од кои се гледаше дека критичната вечер тој со грб бил завртен кон бината, на која стоеле премиерот и останатите челници на партијата, но фотографиите не беа прифатени како доказ од судот. Тој велеше дека доколку на прославата бил приватно, ќе бил свртен кон нив, за да го слуша говорот.

Во текот на судењето Спасов посочуваше дека не можел точно да каже кој го ангажирал и што точно била неговата задача на прославата, бидејќи тоа било службена тајна. Неговиот адвокат Андреев тогаш истакна дека службената тајна е многу битна за текот на целиот случај, па затоа бараше начин таа да биде откриена, без Спасов да биде подлежен на нова одговорност. Но, во текот на рочиштето не му беше дозволено да ја открие.

Сепак, оваа тајна се откри од прислушуваните разговори кои ги објави СДСМ. Од снимката, односно од разговор помеѓу екс министерката Јанкулоска и поранешниот прв човек на УБК, Мијалков, како што тврди СДСМ, се слушна дека полицискиот специјалец бил ангажиран со усна наредба да биде дел од поширокото обезбедување на државното раководство, односно да го заштитува јавниот ред и мир на прославата на ВМРО -ДПМНЕ по победата на изборите во 2011-та. Како што може да се слушне од разговорот, наредбата ја добил од тогашниот прв обезбедувач на премиерот Груевски, Дејан Митровски – Урко.

– Бил на должност, по усна наредба. Знаеш, кога има такви настани обично се испраќаат да го обезбедуваат просторот. Не го обезбедувал премиерот, туку просторот, објаснува Мијалков.

Откако се дозна овој детаљ, стана јасно зошто од власта упорно негираа дека Спасов бил работно ангажиран. Од една страна, за да се избегне командна одговорност, но и да се скрие од каде доаѓа наредбата, бидејќи Урко во никој случај не смеел да му дава задачи на Спасов, зашто, и според толкувањето на министерката, тоа би значело дека постои параструктура во МВР.

ЗАЕВ ВЕЌЕ ПОБАРА ДА ОДГОВАРА И ЈАНКУЛОСКА

Овој факт отвора и правна дилема, односно дали Спасов ќе беше казнет со 14 години затвор доколку судот знаеше дека бил службено ангажиран, како што и самиот полицаец тврдеше во судницата. Според правниците, доколку судот го сметал за релевантен фактот дека тој бил на плоштадот како полицаец со овластувања тогаш, првенствено, немало да одговара како да извршил убиство како физичко лице, како што практично е осуден. Тоа веднаш значи дека казната немало да биде толку висока.

Дури во еден разговор, поранешниот портпарол Иво Котевски и пренесува на Јанкулоска дека намерата на МВР да го претстави ангажманот на Спасов како приватна авантура е добра за полицијата, но лоша варијанта за полицаецот. Но, на крајот, сепак, така излегува. МВР е заштитено, а Спасов е одговорен за смртта на Нешкоски.

Уште еден сегмент за анализа, кој произлегува од снимките, е признанието на власта дека немало службена белешка за настанот, но и фактот дека полицијата првично на прес-конференција објави дека Спасов самиот се пријавил и ја прифатил одговорноста за инцидентот. Сепак, подоцна од телефонските разговори се дознава дека тој практично не го признал убиството и не се пријавил самиот, што на МВР му ја комплицира верзијата подготвена за јавноста.

– Не се пријавив сам, зашто ништо не сторив. Отидов на разговор, бидејќи бев повикан, а инспекторот ми рече дека сум осомничен за убиство, истакна Спасов на едно од судските рочишта.

Лидерот на СДСМ, Зоран Заев, презентирајќи ги бомбите како одговорна ја посочи и тогашната министерка Јанкулоска. Според него, таа не само што е одговорна затоа што Спасов на партиската прослава бил службено ангажиран, туку е одговорна и за лажните записници за настанот, за обидот да се изманипулира јавноста со лажни факти, да се претстави Спасов како единствено одговорен.

Кој сѐ е на листата на можни осомничени на Специјалното јавно обвинителство и за кое кривично дело, ќе се дознае наскоро. Со едноставно вкрстување на информациите од судскиот процес и прислушуваните разговори, и да не сте врвен правник, се наѕираат барем неколкумина осомничени, и тоа за неколку кривични дела. Секако, не треба да се изостави и фактот дека ова обвинителство располага и со други механизми, со кои полесно ќе дојдат до вистината. А таа им се должи на сите, зашто нели, како што извикуваа протестантите, „Ако нема правда, нема и мир“.

Разговор меѓу Јанкулоска и Мијалков

ПРИЗНАНИЕ ДЕКА „ТИГАРОТ“ БИЛ СЛУЖБЕНО АНГАЖИРАН

СМ: Слободно можеш да кажеш дека е расчистено.

ГЈ: И што испадна?

СМ: Е испадна од ЕЗС припадник, му има удрено не сакајќи, незгодно, и овој починал, што да правиш, тоа е.

ГЈ: Добро сега. Се случуваат и такви работи, тоа е тоа.

СМ: Се случува. Битно го расчистуваме.

ГЈ: А не бил на должност, така… овој?

СМ: Бил на должност, како не.

ГЈ: Бил, а?

СМ: Па бил на должност по усмена наредба, знаеш кога има такви настани обично се испраќаат да го обезбедуваат просторот. Не го обезбедувал премиерот, туку просторот.

ГЈ: Да де да. Јавен ред и мир.

СМ: На митингот.

Разговор меѓу Јанкулоска и Мартин Протуѓер

УРКО ЈА ДАЛ УСНАТА НАРЕДБА

ГЈ: А бе со усна наредба… чекај сеа вака, меѓу нас кажано, на кого може Урковци усна наредба да му издадат у единица у која не се старешини? Така?

МП: Ммм.

ГЈ: Се нервирам, зошто еве, за ваков случај, не можеш бе да го сокриеш. Не можеш да го сокриеш. Убиство имаш, мртов човек имаш. На време, да не нѐ кочеа…

МП: А, што е причината за убиството?

ГЈ: А бе, не е… види сеа, причината за убиството. Овој, преѓе што ти кажав, дошол малиот у Дом на АРМ, сакал да влезе, овие го избуткале, пошто овој што е од Тигриве, од нивнава банда, бил таму. И после го виделе уште еднаш на искачање, кога искачавме од АРМ и детево се сопнало и овој го скршил од мавање. Значи, нити бегал, нити не давал да му стават лисици.

Разговор меѓу Јанкулоска и Протуѓер

СПАСОВ ГО НЕГИРА УБИСТВОТО

ГЈ: Е сеа последно на овој му текнало не сум јас…

МП: Како не сум јас…

ГЈ: Е па така, сега нашиве мора да потпишат записник пошто сериозна работа е бе, за убиство збориме

МП: Мхм…

ГЈ: Е не сум јас, со молчење сеа ќе се бранам… А ние освен исказ негов ништо немаме… му се јавив на Урко малку да се прибере нека не зафркава, ние излеговме денес тој е вака така и сега не сум јас… а он е

МП: Он е а?

ГЈ: Па он е бе Мартин

МП: Добро, да му кажам на човекот сакаш?

ГЈ: Мислам дека треба да ги стегне он вака, да ги опомене за однесувањето

МП: Да, му спомнав ја, зборев… непрофесионално е да се лаже така, за таква работа.

ГЈ: Прво е непрофесионално да се лаже, второ, ајде да сме опозиција па праи пара структура, ние сме партија на власт, носиме одговорност, зошто има потреба он да се јавува по телефон, по луѓе негови, значи, он ги бира, ти ќе дојдеш, ти ќе дојдеш, место да се јави на тој што е старешина кој е исто така наш, колку што е он наш и да ги организира како што треба да се организира… ако ништо друго, ако има проблем да сме со процедура покриени…

ГЈ: Мора да го затвориме до вечер ова. Овој уште се заебава, пази, седи два саати у станица, све договорено као ќе се тера работава и вика, не бе, не сум јас, не го потпишувам… шо идиот ќе беше не знам.

Текстот е објавен на 9 јули, 2014 година

Ретко во медиумите, во последниот период може да се забележи изјава од лекар, па макар, ако се работи и за некое стручно прашање поврзано со нивната работа. Белите мантили повеќе јавно не коментираат на ниту една тема, која може да им наштети на работата, да добијат отказ, намалување на платите или, пак, да ги снајде судбината на очниот хирург Дејан Ставриќ, која заврши една година зад затворски решетки.

И покрај скриеното незадоволство од здравствените реформи на министерот Никола Тодоров, како „мој термин“ и „плаќање по успешност“, кои и според лекарите и според пациентите направија тотален хаос во болниците, сепак никој не се осмелува тоа гласно да го каже. Пред неколку дена побаравме  од еден лекар, да ни даде стручна изјава – дали е зголемен бројот на мозочни и срцеви удари во летниот период? Но, повратен одговор и на таа тема не добивме.

Еден од поретките лекари, кој се уште јавно зборува за проблемите во јавното здравство е абдоменалниот хирург Милчо Пановски, кој без влакна на јазикот тврди дека здравството е во лоша состојба, а лекарите се толку уплашени, што не смеат глава да кренат.

– Лекарите треба да имаат јајца и да го кренат својот глас. Состојбите во здравството се лоши и ако ние тоа не го кажеме, нема кој да го каже. Или се плашат да не им чуваат нешто во фиока, па ако јавно прозборат, да излезе од таму. Меѓутоа, најинтересно е што на повеќето од лекарите им одговара ваквата ситуација. Затоа и молчат – тврди доктор Пановски.

Со сличен став како него е и ортопедскиот хирург Тодор Ношпал, кој, баш поради тоа што јавно ги критикуваше проблемите на Ортопедската клиника, пред две години доби отказ.

– Лекарите не смеат да даваат изјави бидејќи им е страв да не завршат како мене и како Ставриќ. Со молчење нема да постигнат ништо. Меѓутоа, ако кај едни лекари, стравот е главна причина, кај други е како да се сместат на функции, на пример во Собрание. Тие учеле за лекари или за политичари. Повеќе ги има во Собранието, отколку во болниците. А, што е најжално и таму не прават ништо за подобрување на условите во здравството, само земаат плати – истакна доктор Ношпал.

Последен пат, лекарите го кренаа својот глас против проектот плаќање по успешност на генералниот штрајк пред година ипол, каде предводник им беше тогашниот прв синдикалец, очниот хирург Дејан Ставриќ.

Ирена МУЛАЧКА